Καιάδας: Η μυθική καταβόθρα των Σπαρτιατών - Πώς είναι στην πραγματικότητα (ΒΙΝΤΕΟ)

Κι όμως, ο Καιάδας υπάρχει και βρίσκεται στο χωριό Τρύπη της Λακωνίας. Εντυπωσιακά πλάνα από το μυθικό μέρος.

Τον μάθαμε στο σχολείο και η εικόνα που έχουμε είναι για ένα αποκρουστικό χώρο όπου οι Σπαρτιάτες έριχναν τα άρρωστα παιδιά ή τα παιδιά που είχαν εκ γενετής δυσλειτουργίες.

Μάθαμε ότι οι Σπαρτιάτες ως ένας σκληρός λαός εφάρμοζε την ευγονία, δηλαδή την παραγωγή υγειών ανθρώπων και όσοι δεν ήταν τέτοιοι απορρίπτονταν.

Αιώνες μετά τίθεται το ερώτημα: Υπήρχε ο Καιάδας; Κι αν ναι, τι ακριβώς ήταν; Υπάρχει απάντηση;
Η τιμωρία του κατακρημνισμού

Στην αρχαία Ελλάδα η καταδίκη σε ρίξιμο από τον γκρεμό ήταν μία από τις πιο ντροπιαστικές καταδίκες.

Εφαρμοζόταν στην Αθήνα, στην Κόρινθο, στους Δελφούς, στη Θεσσαλία κι αλλού και αφορούσε τους αιχμαλώτους, εγκληματίες, ιερόσυλους και προδότες.

Εκτός από το αυτονόητο μαρτύριο, η ποινή εμπεριείχε και μεταφυσικές προεκτάσεις, καθώς το σώμα παρέμενε άταφο και η ψυχή, σύμφωνα με τις αντιλήψεις, αδυνατούσε να λυτρωθεί. Christos Koudounis, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons
Ιστορικές αναφορές για τον Καιάδα

Πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχουν ικανοποιητικές πηγές για τον Καιάδα κι έτσι τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται ως ιστορικά δεδομένο για το θέμα αυτό.

Και είναι εδώ που πρέπει να διαχωριστούν οι πηγές από την προφορική ή άλλη παράδοση.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τις ελάχιστες ιστορικές αναφορές, στον Καιάδα ρίχνονταν οι κακούργοι και οι αιχμάλωτοι πολέμου. Κατά ιστορικές αναφορές στον Καιάδα ρίχτηκαν από τους Σπαρτιάτες ο ήρωας του Β΄ Μεσσηνιακού Πολέμου Αριστομένης ο Ανδανιεύς μαζί με 50 αιχμαλώτους Μεσσηνίους.

Κατά την πτώση του όμως εκείνη ο Αριστομένης πρόλαβε να πιαστεί αρχικά από τα φτερά ενός αετού και στη συνέχεια από την ουρά μιας αλεπούς που τον οδήγησε στην έξοδο. Επίσης στον Καιάδα οι Σπαρτιάτες κατακρήμνισαν και το νεκρό σώμα του βασιλιά τους Παυσανία που είχε καταδικαστεί σε θάνατο για προδοσία1 .
Δεν υπάρχουν οστά παιδιών

Το σπήλαιο ήταν γνωστό για πολλά χρόνια ότι είχε μέσα οστά, όπως η πρώτη συστηματική έρευνα έλαβε χώρα το 1983. Τα οστά σχηματίζουν ένα παχύ στρώμα στο βάθος του σπηλαίου. Τα οστά προέρχονται από ενήλικες άντρες μαζί με λίγες γυναίκες. Υποστηρίζεται ότι τα οστά δεν κατέληξαν εκεί σκόρπια, αλλά ρίχθηκαν ως ακέραια σώματα.

Πολλοί πανεπιστημιακοί που ασχολήθηκαν εμπεριστατωμένα με το εν λόγω ζήτημα και προέβησαν μάλιστα σε πλειάδα ανασκαφών κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Καιάδας αποτελούσε κατά κάποιον τρόπο έναν τόπο τιμωρίας των προδοτών, κακούργων και αιχμαλώτων πολέμου. Άλλωστε και στο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «Ήλιος» (Ι.Δ Πασσάς εκδ. Τάλως Φ, σελ 216) αναφέρεται ρητά πως ο Καιάδας ήταν «Βάραθρον παρά την Σπάρτην, όπου ερρίπτοντο κακούργοι και αιχμάλωτοι πολέμου».

Ο Θ. Κ. Πίτσιος, αναπληρωτής καθηγητής Φυσικής Ανθρωπολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, έπειτα από έρευνες στο σπηλαιό-βαθρο δήλωσε στο Έθνος πως «μέχρι στιγμής σε καμία ανασκαφή στη Λακωνία δεν έχουν εντοπισθεί οστά βρεφών σε τέτοιες συνθήκες που να δείχνουν θανάτωσή τους σε συγκεκριμένο χώρο».

Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως οι Έφοροι, σημαντική δύναμη εξουσίας στη Σπάρτη, σκόπευαν να ρίξουν στον Καιάδα τον Παυσανία, στρατηγό των Πλαταιών, με την κατηγορία της προδοσίας και σύμπραξης με τους Πέρσες, κάτι που τελικά δεν έκαναν.

Όλη αυτή η παρωδία σχετικά με τη ρίψη νεογνών στον Καιάδα ξεκίνησε από την έρευνα αρχαιολόγων του εξωτερικού περίπου το 1900, οι οποίοι βλέποντας από μακριά τα οστά τούς φάνηκαν μικρά, θεώρησαν πως πρόκειται για μωρά.

Αυτή είναι η μια πτυχή του θέματος και τα όσα πιστεύονταν μέχρι πρόσφατα.
Αρχαίος Καιάδας

Η ανεύρεση οστών, που ανήκαν κυρίως σε ενήλικες άνδρες και γυναίκες και όχι σε βρέφη και παιδιά, άλλαξε ένα βασικό δεδομένο της γνώσης όσον αφορά το θέμα αυτό.

Και προστίθενται και άλλα ερωτηματικά όσον αφορά αυτά που μάθαμε στα σχολεία.

Για παράδειγμα, εφόσον μάθαμε ότι εκεί μέσα ρίχνονταν βρέφη και μικρά παιδιά που είχαν κάποια δυσμορφία, πώς τους ξέφυγε ο Αγησίλαος, ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς της Σπάρτης, ο οποίος όμως ήταν εκ γενετής κουτσός;

Γιατί δεν τον έριξαν κι αυτόν εκεί μέσα;

Αλλά και ο γνωστός Σπαρτιάτης ποιητής Τυρταίος που ήταν εκ φύσεως τυφλός! Τα ερωτήματα πολλά, απάντηση όμως καμία… Itidorfa07, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via Wikimedia Commons
Η διαμόρφωση της επικρατούσας άποψης

Πώς όμως διαμορφώθηκε ο μύθος περί κατακρήμνισης καχεκτικών παιδιών στον Καιάδα;

Αρχικά ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία» του πρότεινε τη θανάτωση των ασθενικών βρεφών σε βάραθρο της Κλασικής Αθήνας, αλλά ανεξήγητα το εφιαλτικό όνειρό του Πλάτωνα χρεώθηκε η Σπάρτη.

Ο Καιάδας έχει -μάλλον κακώς- ταυτιστεί με τους, επίσης τρομερούς, «Αποθέτες». Τον τόπο δηλαδή που οι Σπαρτιάτες απέθεταν τα μη αρτιμελή βρέφη, όπως αναφέρει ο Πλούταρχος και μόνον αυτός, στον βίο του Λυκούργου.

Συγκεκριμένα, ο αρχαίος ιστορικός γράφει ότι οι γονείς του κάθε νεογέννητου το έφερναν εμπρός σε μία επιτροπή γερόντων που το εξέταζαν. Εάν το έβρισκαν υγιές και αρτιμελές το παρέδιδαν στην πόλη να ανατραφεί, ενώ στην αντίθετη περίπτωση το «απέπεμπον εις τας λεγομένας Αποθέτας», έναν βαραθρώδη τόπο στον Ταΰγετο, έτσι ώστε το δύσμορφο βρέφος να πεθάνει μεν από βέβαιο φυσικό θάνατο, αλλά η πολιτεία να μη μιανθεί από την εκτέλεσή του.

Πάντως, ακόμη και έτσι, οι σύγχρονοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτή την τύχη είχαν μόνο τα παιδιά με βαριές δυσμορφίες και όχι ελαφρές αναπηρίες, αλλά και παιδιά από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.

Πιθανότατα, οι αόριστες αναφορές για την εγκατάλειψη νεογνών στους «Αποθέτες» του Ταΰγετου, που συνδέονται συχνά με τον αρχαίο Καιάδα, συγχέονταν με τη γνωστή, σε όλη την αρχαιότητα, πρακτική της βρεφοκτονίας.

Η πρακτική της βρεφοκτονίας αποτελούσε έσχατο και επώδυνο μέσο οικογενειακού προγραμματισμού σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, από την απώτερη προϊστορία μέχρι τη σύγχρονη ιατρική επανάσταση και την εφαρμογή προηγμένων μεθόδων αντισύλληψης και αποφυγής ανεπιθύμητων κυήσεων2 .
Η έκθεση των παιδιών

Η δε έκθεση των παιδιών με κάποια γενετική δυσπλασία ή δυσμορφία αποτελούσε κοινή πρακτική και δεν παρατηρούνται διακρίσεις ή πολυνομία από πόλη σε πόλη και από εποχή σε εποχή. Όμως, ακόμη και η συνθήκη της ψυχικά επώδυνης βρεφοκτονίας βρίσκεται σε πλήρη αντιπαράθεση με την αποτρόπαιη και αήθη παραβίαση της έμφυτης ανθρώπινης αίσθησης του φυσικού και νομικού δικαίου, που συνεπάγεται οποιαδήποτε αντίληψη εγκατάλειψης ανυπεράσπιστων και εν ζωή νεογνών στις διαθέσεις επιθετικών καιρικών συνθηκών και άγριων ζώων.

Συνεπώς, η άποψη αυτή φαίνεται να αποτελεί πάρεργο της ίδιας δυσφημιστικής παρερμηνείας του Καιάδα και της εγχώριας ιστορικής υποβάθμισης της αρχαίας Σπάρτης (με την ελληνική Εκκλησία να υποστηρίζει αυτόν τον μύθο, με ιδιαίτερο «ζήλο»).

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι εκτελέσεις καταδίκων (ή αιχμαλώτων) γίνονταν πάντα τη νύχτα και πολλές ερμηνείες μπορούν να δοθούν πάνω σε αυτό, που αφορούν είτε σε κάποια τελετουργική πρακτική είτε σε ψυχολογικά αίτια ή στην επιθυμία να κρυφτεί από την κοινή θέα το επαίσχυντο τέλος ενός Σπαρτιάτη. Επιπλέον, οι εκτελέσεις γίνονταν στη φυλακή, προφανώς διά απαγχονισμού, τουλάχιστον έως την εποχή του Ηροδότου. Ο Καιάδας δεν αναφέρεται πουθενά ούτε κάποιο άλλο είδος κατακρημνισμού. Ίσως ο Καιάδας να χρησιμοποιούνταν ως ένα μέρος όπου ρίχνονταν τα σώματα μετά την εκτέλεση.

Η αλήθεια είναι, πάντως, πως έχουμε ελάχιστες μαρτυρίες για υποθέσεις ανθρωποκτονίας στη Σπάρτη και ακόμη λιγότερες για τις ποινές που επιβάλλονταν εκεί. Γενικότερα, στην αρχαιότητα οι αναφορές για τη θανάτωση βρεφών στον Καιάδα είναι εξαιρετικά περιορισμένες και χαρακτηρίζονται από ασάφεια και απροσδιοριστία, ενώ στη σύγχρονη εποχή αποκτούν μεγαλύτερη αποδοχή και διάδοση και μάλιστα σε συγγράμματα της στοιχειώδους εκπαίδευσης, παρά την παντελή έλλειψη τεκμηρίωσης και υποστήριξης της αινιγματικής μυθοπλασίας. Αντίθετα, στη διεθνή ιστοριογραφία οι σχετικές αναφορές αμφισβητούνται ή αγνοούνται παντελώς. (www.pare-dose.net).
Επιστημονικές έρευνες

Για τον Καιάδα πραγματοποιήθηκαν επιστημονικές έρευνες τις τελευταίες δεκαετίες.

Ενδεικτικά: Το 1956 αξιολογήθηκαν ξανά τα ευρήματα με τη μέθοδο του άνθρακα C14. Το ίδιο ακολούθησε το 1982 αλλά και το 2003 από το τμήμα της Ιατρικής σχολής. Τα αποτελέσματα ήταν ξεκάθαρα: 1) Τα οστά όλα εντός Καιάδα προέρχονται από την εποχή της Αρχαίας Σπάρτης. 2) Όλα ανήκουν σε άτομα ηλικίας 18-40 ετών. 3) Μόνο ένα ανήκει σε παιδί και όχι βρέφος και εικάζεται πως έπεσε κατά λάθος μέσα. 4) Τα οστά είχαν κατάγματα, κάτι που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είχαν θανατωθεί πριν τους ρίξουν στο βάραθρο. 5) Ορισμένα κρανία είχαν καρφωμένα πάνω τους αιχμές από βέλη, πράγμα που μας δείχνει ξεκάθαρα πως πρόκειται για θύματα πολέμου. 6) Βρέθηκαν και οστά ζώων καθώς επίσης λυχνίες και σιδηρά δεσμά. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν διαπιστώθηκε η παρουσία σκελετικών ευρημάτων νεογέννητων ατόμων ή βρεφών, τα οποία αποτελούν το πιο αμφιλεγόμενο και αμφισβητούμενο στοιχείο της σχετικής ιστοριογραφίας που συνδέεται με το σπηλαιοβάραθρο του Καιάδα. Επίσης, δεν μπόρεσε να διαπιστωθεί μέχρι σήμερα, παρά τις επανειλημμένες έρευνες, η παρουσία σκελετικών ευρημάτων μικρών παιδιών, βιολογικής ηλικίας 1-4 ετών ή μεγαλύτερων παιδιών ηλικίας 5-10 ετών, στο χώρο του σπηλαιοβαράθρου. Συμπερασματικά λοιπόν μπορεί να λεχθεί ότι δεν υπάρχουν επαρκείς αναφορές σε ό,τι αφορά το ρίξιμο άρρωστων ή καχεκτικών παιδιών στον Καιάδα, όπως λανθασμένα μαθαίνουμε στα σχολεία. Όσες αναφορές υπάρχουν κάνουν λόγο για χώρο τιμωρίας προδοτών ή αιχμαλώτων, αλλά όχι για θανάτωση παιδιών. Αξιοσημείωτο άλλωστε είναι και το ότι οι αρχαιολογικές έρευνες δεν έχουν βρει μέσα στον Καιάδα οστά μικρών παιδιών. 1 Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τομ. ΙΓ΄. 2 www.pare-dose.net.
Καιάδας. Η μυθική καταβόθρα των Σπαρτιατών UP'ο ψηλά. | Keadas of Spartan. Up Stories  

 https://www.youtube.com/watch?v=5Pax_aKC8Sw&t=1s
https://www.dinfo.gr/%ce%ba%ce%b1%ce%b9%ce%ac%ce%b4%ce%b1%cf%82-%ce%b7-%ce%bc%cf%85%ce%b8%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%ba%ce%b1%cf%84%ce%b1%ce%b2%cf%8c%ce%b8%cf%81%ce%b1-%cf%84%cf%89%ce%bd-%cf%83%cf%80%ce%b1%cf%81%cf%84%ce%b9/?fbclid=IwAR3Zu0bxmThUV6g0pXpaGRGuit9j9GdvoscMeuDojxNuK5B47g7OGeqoXCo