Αριθμοί, σύμβολα ιδεών

«Πάντα κατ’ αριθμό γίγνονται»

Πυθαγόρας








Σύμφωνα με το Φιλόλαο (Στοβαίου, Εκλ.Ι,8) η φύση των αριθμών είναι γνωμονική, ηγεμονική και διδασκαλική, δηλαδή διαλογιζόμενοι και μεταχειριζόμενοι τους αριθμούς ως σύμβολα δυνάμεθα να αποκτήσουμε συνείδηση εννοιών εκτός των ορίων του ανθρωπίνου επιστητού.




Ο Πλωτίνος (Εννεάδες) θεωρεί, ότι εκ του πλήθους των αντικειμένων ο νους αντιλαμβάνεται την ποσότητα, την ποιότητα και την κατηγορία των αριθμών που παράγουν τις έννοιες και τις ιδέες.




Ο Αριστοτέλης (Μεταφυσικά 1081) προβαίνει στην απόδειξη ότι οι ιδέες είναι αριθμοί: «ει δε μη εισίν αριθμοί αι ιδέαι ουδ’ όλως οιόν τε αυτάς είναι, εκ τίνων γαρ έσονται αρχών αι ιδέαι».




Ο Πλάτων (Τίμαιος) αναφέρει, ότι ο αριθμός είναι το αίτιο της Παγκόσμιας Αρμονίας και της παραγωγής των Πάντων.




Ο Πλούταρχος μας πληροφορεί (Στοβαίος, ανθολ.), ότι ο Πυθαγόρας επέδειξε μεγάλη σπουδή προς τους αριθμούς. Τις γεννήσεις των ζώων, τις περιόδους κινήσεως των αστέρων, επιπλέον και τους θεούς ανήγε σε αριθμούς.




Ο Συριανός, διδάσκαλος του Πρόκλου και διάδοχος της Πλατωνικής Ακαδημίας (Αριστοτ. Μεταφυσική ), σχολιάζει ότι οι Πυθαγόρειοι ονόμαζαν τους αριθμούς ειδητικούς, ότι δηλαδή οι αριθμοί έχουν σημασία ενδεικτική του είδους, της ποιότητος και όχι μόνον της ποσότητος των όντων.




Ποιός όμως εισήγαγε στην ανθρώπινη διανόηση τη δοξασία ότι οι αριθμοί εκφράζουν ιδέες;




Ο Πρόκλος κάνει μνεία για τον «Ορφικόν ύμνον εις τους αριθμούς» (Προκλ. εις Πλατωνος Πολιτεία ΙΙ 169,25) του οποίου ελάχιστα αποσπάσματα σώζονται σε διάφορους συγγραφείς. Όπως δε φαίνεται από τα σχόλια των συγγραφέων, πρώτος ο Ορφεύς αντιστοίχισε νοητές αρχές και αριθμούς αναγνωρίζοντας ότι με τους αριθμούς και τις ιδιότητές τους μπορεί να εκφράσει τις άρρητες πνευματικές αρχές.




Ο Συριανός γράφει χαρακτηριστικά, ότι οι Πυθαγόρειοι παρέλαβαν από τον Ορφέα τις θεολογικές αρχές των νοητών και νοερών αριθμών, τις επεξέτειναν στο μέγιστο και εξέφρασαν την κυριαρχία τους μέχρι και στα αισθητά αντικείμενα, είχαν δε πρόχειρο το απόφθεγμα «τα πάντα μοιάζουν σε αριθμό».




Ο Νεοπλατωνικός Ιάμβλιχος, στο πλήρες και συνοπτικό σύγγραμμά τους «Θεολογούμενα της Αριθμητικής», αποκαλύπτει τη μυστική σημασία των αριθμών.




Ερευνώντας κάποιος τους αρχαίους συγγραφείς για τη σημασία των αριθμών από το 1 έως το 10 καταγράφει τα εξής:




Μονάς (εκ του μένειν)







Κατά τον Ιωάννη τον Λυδό, ο Ορφεύς, αποκαλεί τον αριθμό 1 Αγυιέα δηλαδή αδιαίρετον. Αγυιεύς, ήταν ένα από τα επίθετα του Απόλλωνος.

Επίσης ο Π.λούταρχος και ο Πλωτίνος αναφέρουν ότι ο Πυθαγόρας ονόμαζε τη μονάδα Απόλλωνα.



Ακόμη ο Ιωάννης ο Λυδός αναφέρει, ότι ο Πυθαγόρας αποκαλούσε τη Μονάδα Υπεριονίδη, επίθετο και αυτό του Απόλλωνα.



Ο Νικόμαχος ο Γερασηνός διαβεβαιώνει, ότι ο θεός προσαρμόζεται προς τη Μονάδα, διότι υπάρχουν εν σπέρματι όλα τα όντα στη Φύση όπως αυτή στον Αριθμό.


Ο Φώτιος (κατά Νικομάχου) μας πληροφορεί, ότι οι Πυθαγόρειοι τη Μονάδα την αποκαλούσαν Νου.


Ο Αριστοτέλης και ο Αρχύτας την ονόμαζαν αρενόθηλυ, ο Ιάμβλιχος αίτιο της αλήθειας, ο Πρόκλος (Πλατ. Θεολογία) την ονόμαζε Ζεύς, ενώ ο Εμπεδοκλής, ο Παρμενίδης και ο Σιμπλίκιος (Περί Ουρανού), Εστίαν ή πυρ εν τω κέντρω της Γής.



Τέλος , ο Ησύχιος αποκαλεί τη Μονάδα Πολυώνυμο, δηλαδή ότι είναι τα πάντα προ των πάντων.




Δυάς (εκ του διιέναι, δηλαδή διαπερνάν και εκ του διαπορεύεσθαι δηλαδή διαβαίνειν)






Ο Πλούταρχος αναφέρει, ότι ο Πυθαγόρας την αποκαλούσε Άρτεμις.


Ο Νεοπλατωνικός φιλόσοφος Ανατόλιος, διδάσκαλος του Ιάμβλιχου τη Δυάδα ονόμαζε κίνηση, γένεση, μεταβολή, διαίρεση.


Ο Πλάτων (Θεαίτητος) την ονόμαζε ύλη.


Ο Ιάμβλιχος Φύση, ο Νικόμαχος αίτιο της ανομοιότητος, ο Σιμπλίκιος χάος, ο Πρόκλος έρως.


Τέλος ο Συριανός αναφέρεται, ότι οι Πυθαγόρειοι αποκαλούσαν τη Δυάδα, Τόλμη, επειδή πρώτα αυτή αποχωρίσθη από τη Μονάδα.




Τριάς






Κατά τον Πλούταρχο, οι Πυθαγόρειοι παρομοίαζαν την Τριάδα με τον Άρη.



Ο Ερμείας (Ερμείας εις Πλατ. Φαίδρον), τον ονόμαζε τέλειο αριθμό διότι η Τριάς περιλαμβάνει την αρχή, το μέσο και το τέλος.



Ο Ιωάννης ο Λυδός θεωρούσε, ότι η Τριάς άρχει δε όλους τους αριθμούς, φέροντας ως παράδειγμα την Ορφική αντίληψη για τις τρεις πρώτες αρχές της γεννήσεως, δηλαδή το ουράνιο, το επίγειο και εκείνο που υπάρχει μεταξύ τους.



Κατά τον Ανατόλιο επίσης είναι ο πρώτος τέλειος αριθμός και ονόμαζε την Τριάδα, πλήρης.



Κατά το Νικόμαχο η Τριάδα εκφράζει τη φιλία, την ειρήνη, την αρμονία, την ομόνοια και το γάμο, ενώ κατά τον Ιάμβλιχο, τη φρόνηση και τη σύνεση.



Ο Φώτιος (κατά Νικομάχου) αναφέρεται, ότι οι Πυθαγόρειοι θεωρούσαν την Τριάδα την αιτία της συμβουλής, της νόησης, της γέννησης, ως διδασκάλισσα της μουσικής, και ως διδάσκουσα τη γεωμετρία και την αστρονομία.



Ο Αριστοτέλης θεωρεί (Περί Ουρανού), ότι η Τριάς είναι το αίτιον της αναλογίας διότι εκφράζει την αρχή, το μέσον και το τέλος.



Τέλος ο Πρόκλος αποκαλεί την Τριάδα, «τον πρώτο ενεργεία περιττό αριθμό» διότι ο αριθμός αυξάνεται περισσότερο δια πολλαπλασιασμού ή δια προσθέσεως.




Τετράς






Κατά τον Πλούταρχο, αναπαραστά τον Ερμή, ενώ Πρόκλος (Προκλ. εις Πολιτ.) ονομάζει το θεό τετραυγέα, τετρακέρατον.



Ο Ερμείας αναφέρει, ότι ο Φάνης είναι Τετράς, ενώ ο Ορφέας θεωρεί ότι είναι το αίτιο της δημιουργίας. Ο Ολυμπιόδωρος επισφραγγίζει την αντίληψη αυτή με την αναφορά του στα τέσσερα στοιχεία, πυρ, αήρ, ύδωρ και γη (Ολυμπ.εις Πλατ.Φαιδ.).



Στη συνέχεια ο Αριστοτέλης διέκρινε τα τέσσερα παράγωγά τους, δηλαδή, το θερμό, το ψυχρό, το υγρό και το ξηρό.



Ο Πυθαγόρας (Περί Θεών), αντιλαμβάνεται τέσσερις κλίμακες προς τη κατάκτηση της σοφίας: την αριθμητική, τη φυσική, τη γεωμετρία και την αστρονομία.



Ο Εμπεδοκλής και ο Πυθαγόρας θεωρούσαν ιερή την Τετρακτύ διότι προστιθέμενη οι τέσσερεις πρώτοι αριθμοί 1+2+3+4 αθροίζουν τη Δεκάδα.



Ο Ιάμβλιχος παρατηρεί τις τέσσερεις εποχές του έτους, τις τέσσερεις βασικές αρετές και τους τέσσερεις ορίζοντες, ενώ ο Φιλόλαος (Περί Φύσεως) αναφέρει τις τέσσερεις αρχές του λογικού Ζώου, ήτοι τον εγκέφαλο, την καρδιά, τον ομφαλό και το γεννητικό όργανο.



Οι Πυθαγόρειοι ακόμα ονόμαζαν την Τετράδα, Κλειδούχο της Φύσεως, ο Ανατόλιος Δικαιοσύνη και ο Ιπποκράτης θεωρούσε, ότι η Τετράς μαζί με την Επτάδα συμμετέχουν σε όλη την κίνηση του Σύμπαντος.




Πεντάς






Κατά τον Πλούταρχο αναπαριστά το θεό Δία.


Κατά τον Πλάτωνα πέντε είναι το στερεά σχήματα: η πυραμίς, ο κύβος, το οκτάεδρο, το δωδεκάεδρο και το εικοσάεδρο.


Κατά τον Ανατόλιο η Πεντάς πρώτη περιέλαβε τις αρχέτυπες μορφές όλων των αριθμών, δηλαδή του 2 τον πρώτο άρτιο και του 3 του πρώτου περιττού.


Ο Νικόμαχος ο Γερασηνός αποκάλεσε τη Πεντάδα πρόνοια, ενώ ο Ιάμβλιχος νέμεσις.


Ο Μέγυλλος στο (Περί Αριθμών) έργο του ονομάζει την Πεντάδα τροποποίηση και αφιλονεικία.


Τέλος, πέντε είναι οι πλανήτες εκτός του Ήλιου και της Σελήνης, πέντε τα δάκτυλα, πέντε οι αισθήσεις (όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση και αφή) και πέντε οι παράλληλοι κύκλοι στον ουρανό, ήτοι ο ισημερινός, ο θερινός, ο χειμερινός, ο αρκτικός και ο ανταρκτικός.





Εξάς






Κατά τον Πλούταρχο την Εξάδα ο Πυθαγόρας την ονόμαζε Αφροδίτη, ωραιότητα και αρμονία.



Κατά τον Ιάμβλιχο, οι Πυθαγόρειοι ονόμαζαν την Εξάδα Ολομέλεια όπως και ο Ορφεύς, επειδή, το παν καθ’ ολοκληρία σύμφωνα με αυτήν έχει διαμερισθεί και αρμονικά υπάρχει.


Επίσης ο Πυθαγόρας την αποκαλούσε ένωση και ο Ορφεύς (σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Λυδό) «γεννού ίλεως ένδοξε αριθμέ, πατέρα θεών, πατέρα ανθρώπων».


O Ανατόλιος θεωρεί την Εξάδα τον πρώτο τέλειο αριθμό, διότι μετρείται δια των μερών της, εφ’ όσον αποτελείται από τη μονάδα, τη δυάδα και την τριάδα.


Τέλος, ο Πλάτων και ο Αρισταίος ο Πυθαγόρειος συσχέτιζαν την εξάδα με τη ψυχή και την αρμονία.



Επτάς








Κατά τον Πλούταρχο οι Πυθαγόρειοι απεικόνιζαν στην Επτάδα την Αθηνά.


Ο Νικόμαχος ο Γερασινός την ονόμαζε Αγέλη δηλαδή ομάς, ο Ιάμβλιχος ως σεβασμία, από τη σεπτάδα.


Ο Πρόκλος (Προκλ. εις Πλατ. Τιμ) αναφέρει, ότι «η Μονάς και η Επτάς είναι νοεροί αριθμοί και η μεν Μονάς είναι ακριβώς ο νούς, η δε Επτάς είναι το φως του νου. Γι αυτό και ο νους του Κόσμου είναι «μοναδικός και εβδομαδικός», όπως λέγει ο Ορφεύς.


Ο Ανατόλιος ονομάζει τον Επτά Αμήτωρ γιατί δεν προκύπτει εκ του διαπλασιασμού ή πολλαπλασιαμού άλλου αριθμού.


Ο Ιάμβλιχος τον ονομάζει παρθένο και τελεσφόρο.


Ο Ιπποκράτης αναφέρει τις επτά περιόδους της ζωής του ανθρώπου: νήπιο, παιδί, έφηβος, νέος, ενήλικος, μεσήλικας και γέρων.

Επτά είναι οι μέρες της εβδομάδος. Επτά οι κινήσεις: πάνω, κάτω, εμπρός, πίσω, δεξιά, αριστερά και κυκλικά. Επτά οπές έχει το ανθρώπινο σώμα: 2 οθφαλμοί, 2 ώτα, 2 ρώθωνες και στόμα. Επτά είναι τα φωνήεντα της αλφαβήτου κ.λ.π.


Ιδιαιτέρως, σε θέματα ιατρικής είχαν ασχοληθεί με πολλές Επτάδες στο ανθρώπινο σώμα ο Ιπποκράτης, ο Στράτων ο Περιπατητικός και ο Διοκλής ο Καρύστιος.


Για τους Πυθαγόρειους ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο αριθμός 28 που του αποκαλούσαν τέλειο γιατί είναι το άθροισμα των αριθμών από το 1 έως το 7, αλλά και πολλαπλάσιος του 7.


Το ενδιαφέρον εγίνετο μεγαλύτερο με τη περίοδο της Σελήνης που αποτελείται από 28 ημέρες και από τις τέσσερις φάσεις της, που η κάθε μία διαρκεί 7 ημέρες (4Χ7=28).




Οκτάς







Κατά τον Πλούταρχο οι Πυθαγόρειοι καλούσαν τον 8, Ασφάλειος Ποσειδών.



Επίσης κατά τον Ιάμβλιχο η οκτάδα εκφράζει την ασφάλεια και κατά το Φιλόλαο τον έρωτα, τη φιλία, τη σκέψη και τη φαντασία.


Άξιον σημειώσεως είναι οι παρατηρήσει για τις 8 σφαίρες του Αλεξανδρινού αστροφυσικού και μαθηματικού Ερατοσθένη.




Εννεάς







Κατά τον Πλούταρχο οι Πυθαγόρειοι ονόμαζαν την Εννεάδα Περσεφόνη.



Κατά τον Ιάμβλιχο, ο Ορφεύς και Πυθαγόρας την ονόμαζαν Κουρήτιδα ή Κόρη.


Επίσης ο Πρόκλος συσχετίζει την Εννεάδα με την Κουρητική Τάξη (Προκλ. θεολοφ. Πλάτων).


Ο Εννέα είναι ο μεγαλύτερος εντός της δεκάδος αριθμός και το τέλος μιας σειράς. Η λέξη ετυμολογικώς φαίνεται ότι αναφέρεται στην ενάδα (μονάδα) διότι συμπάσχει, με αυτήν και κρατεί το άλλο άκρο (της δεκάδος), έτσι έχει ονομασθεί εννεάς ως εάν να είναι ενάς κατά παραγωγή από τον 1 εντός του οποίου ενός, τα πάντα περιέχονται.


Ενδιαφέρον είναι ότι οι Μούσες ήταν εννέα.




Δεκάς








Ο Πλούταρχος αναφέρει, ότι ο Πυθαγόρας αποκαλούσε τη Δεκάδα Παντέλεια.


Κατά τον Ιάμβλιχο (Θεολ.Αριθ.), οι Πυθαγόρειοι την ονόμαζαν Κόσμο, Ουρανό, Πάνα, Ειμαρμένη, Αιώνα, Κράτος, Ανάγκη κ.λ.π.


Κατά τον Ανατόλιο ονομάζεται κράτος και παντέλεια, διότι ο 10 περιέχει μέσα του πάσα δύναμη τόσο του άρτιου, όσο και του περιττού αριθμού, γιατί ο 10 γεννάται κατόπιν πολλαπλασιασμού αρτίου και περιττού αριθμού δηλαδή 2Χ5=10.


Ο Συριανός (Συριαν. εις Αριστ. Μεταφ.) παραθέτει τον «Ορφικό ύμνο για τον αριθμό» που αναφέρεται στη Δεκάδα και τη σχέση της με τη Μονάδα και την Τετράδα που αξίζει να αναφερθεί: «από το άδυτο της αμίαντης μονάδος μπορεί κανείς να φτάσει στην πανίερη τετράδα, η οποία γέννησε τη μητέρα των πάντων που δέχεται τα πάντα, τη σεβαστή που έθεσε όρια περί τα πάντα, την αμετάτρεπτη και ακαταπόνητη, Δεκάδα ιερή αποκαλούν αυτή και οι αθάνατοι θεοί και οι γεννημένοι στη γη άνθρωποι».



Ο τρόπος με τον οποίο προκύπτει η Δεκάς από την Τετράδα δεν είναι άλλος από το άθροισμα 1+2+3+4=10, την ιερή τετρακτύ, των Πυθαγορείων, η οποία είναι Ορφικής προελεύσεως.


Η σημασία της δεκάδος είναι γνωστή ως η βάση του αριθμητικού μας συστήματος. Φαίνεται δε ότι το δεκαδικό σύστημα ακολουθούσαν και οι Ορφικοί, γιατί λέγεται πως ο Ορφέας ονόμαζε τη Δεκάδα «κλαδούχον», γιατί ως κλάδοι οι αριθμοί φυτρώνουν από αυτήν.




Ανακεφαλαιώνοντας






Η Μονάς είναι ο Θεός, ο Νους, η Ενέργεια από την οποία προήλθε το παν.


Η Δυάς είναι η Ύλη αποτελούμενη από ύδωρ και γη, συμβολίζει δε την αντίθεση.


Η Τριάς είναι ο Χρόνος, ήτοι το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον και ο νόμος τη εκδηλώσεως.


Η Τετράς είναι ο Χώρος και ο Νόμος (η τάξη ή το θεμέλιο) του Κόσμου.


Το Πέντε συμβολίζει τη Ζωή στα έμβια όντα.


Το Έξη συμβολίζει τη Ψυχή στον ουρανό και επίγειο κόσμο.


Το Επτά παριστά το Νόμο της αναπτύξεως ή εξελίξεως.


Το Οκτώ συμβολίζει τον Ισορροπία.


Το Εννέα τον Περιορισμό και την Τελείωση.


Το Δέκα την Επανένωση και την Ολοκλήρωση.



Φίλοι μου, η λέξη αριθμός προέρχεται από το ρήμα αραρίσκω που σημαίνει συναρμόζω. Ως ερευνητής του θέματος αυτού, κατερχόμενος στις αρχαίες πηγές προσπάθησα να συναρμόσω τους αρχαίους συγγραφείς για τη μυστική σημασία των αριθμών η οποία θεωρεί:Ότι οι αριθμοί αποτελούν το θεμέλιο κάθε γνώσης για την γένεση και ανάπτυξη των όντων, καθώς και το κλειδί για την κατανόηση του Κόσμου, που «εγένετο κατ’ αριθμό» και όχι «υπό τον αριθμό», σύμφωνα με τον Πυθαγόρα.





Ο δε Υιός της Καλλιόπης στο Όρος Παγγαίον είπε: «Η ουσία του αριθμού είναι μεν αρχή προνοούσα για ολόκληρο τον Ουρανό και τη Γη και τη μεταξύ τους φύση, Επιπλέον δε και η απαρχή της υπάρξεως και των θείων και των θεών και των δαιμόνων». (Ιαμβλ. Βιος Πυθαγ. 146-147.44,Τ.249).

Συντάκτης: Κ.Η.



http://mythagogia.blogspot.gr/search/label/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1%20%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1?updated-max=2014-11-29T00:12:00-08:00&max-results=20&start=11&by-date=false