Βιολογικός Πόλεμος

1. Τί είναι ο Βιολογικός Πόλεμος;

Γενικά ως βιολογικός πόλεμος (biological warfare), ή μικροβιολογικός πόλεμος, χαρακτηρίζεται ο πόλεμος εκείνος κατά τον οποίο γίνεται χρήση ζώντων οργανισμών και ειδικότερα παθογόνων μικροοργανισμών ή παραγώγων αυτών όπως π.χ. έντομα, μικρόβια, καλλιέργειες με φονικούς ιούς και βακτήρια, προκειμένου να προκαλέσουν ασθένεια ή θάνατο ανυπεράσπιστων αμάχων πληθυσμών. Τα βιολογικά όπλα, κατατάσσονται μαζί με τα πυρηνικά και τα χημικά, στα όπλα μαζικής καταστροφής και στα μη συμβατικά μέσα πολέμου.

Ο Βιολογικός πόλεμος διακρίνεται σε τρία επίπεδα. Το πρώτο, είναι όταν μία πλευρά χρησιμοποιεί παθογόνους οργανισμούς, που δεν έχουν ως βασικό σκοπό το θάνατο, αλλά την εξασθένηση των γραμμών του αντιπάλου. Το δεύτερο επίπεδο είναι όταν χρησιμοποιούνται σε ένα ολόκληρο θέατρο επιχειρήσεων, π.χ. για γενοκτονία, όπως όταν οι Άγγλοι άποικοι στις ΗΠΑ έδωσαν κουβέρτες με ευλογιά στους Ινδιάνους. Εδώ χρησιμοποιούνται θανατηφόρες ασθένειες, αλλά υπάρχει τρόπος θεραπείας. Στο τρίτο επίπεδο εξαπολύονται μεταλλαγμένοι (οπλοποιημένοι) ιοί με συμβατά μέσα, όπως διηπειρωτικοί πύραυλοι, βόμβες…, που προκαλούν ασθένειες που δεν έχει ξαναντιμετωπίσει το ανθρώπινο είδος, και συνεπώς δεν υπάρχει άμεση θεραπεία.

Οι χώρες που φέρονται να είχαν καταρτίσει προγράμματα ανάπτυξης βιολογικών όπλων ήταν η Ιαπωνία, η οποία τα χρησιμοποίησε, κατά τον Σινοϊαπωνικό πόλεμο(1931-1945)[1], οι ΗΠΑ, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την τεχνολογία των Ιαπώνων και η Σοβιετική Ένωση, που είχε και τα πιο εξελιγμένα. Αν και τώρα, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, μεγάλες ποσότητες βιολογικών όπλων καταστράφηκαν, εκφράζονται φόβοι ότι μπορεί να υπάρχουν κάποια αποθέματα. Και οι τρεις παραπάνω ανέπτυξαν ιδιαίτερα, μεταλλάξεις στο μικρόβιο της πανώλης, που προκάλεσε τα περισσότερα θύματα στην ανθρωπότητα και κατάφεραν να επιτύχουν ιδιαίτερα μεγάλα ποσοστά θνησιμότητας.




2. Βιοτρομοκρατία (Bioterrorism) – μια νέα έννοια στη ζωή μας

Μια αόρατη απειλή κρέμεται τα τελευταία χρόνια πάνω από τις μεγαλουπόλεις της Αμερικής, κλονίζοντας εκείνη τη μακάρια αίσθηση ασφάλειας που είχε καλλιεργηθεί μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου στους πολίτες της μοναδικής παγκόσμιας υπερδύναμης. Η απειλή αυτή ονομάζεται βιοτρομοκρατία (Bioterrorism) και αφορά την πιθανότητα τρομοκρατικής επίθεσης με θανατηφόρους μικροοργανισμούς στην καρδιά κάποιας αμερικανικής μεγαλούπολης. Η βιοτρομοκρατία ξυπνά τους χειρότερους εφιάλτες των Αμερικανών, καταλαμβάνοντας τη θέση που προηγουμένως κατείχε ο πυρηνικός τρόμος στην κορυφή του πάνθεον των αμερικανικών μαζικών φοβιών.

Οι Αμερικανοί φοβούνται ξανά. Όχι πλέον τα πυρηνικά «μανιτάρια», αλλά αόρατους υπερφονικούς μικροοργανισμούς. Όχι την έκρηξη μιας ατομικής βόμβας, αλλά το ξέσπασμα μιας επιδημίας που ίσως ξεκινήσει μ’ ένα «αθώο» φτάρνισμα.

Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 οι Αμερικανοί αισθάνθηκαν για πρώτη φορά ευάλωτοι και ανασφαλείς μέσα στην ίδια τους την πατρίδα. Στο πλαίσιο αυτού του φοβικού κλίματος αναδύθηκε και ο «μπαμπούλας» της βιοτρομοκρατίας, που για πολλούς θεωρείται η μεγαλύτερη απειλή του 21ου αιώνα. Οι Αμερικανοί αισθάνονται γυμνοί απέναντι στη νέα αόρατη απειλή και φοβούνται. Η απειλή της βιοτρομοκρατίας απέκτησε μυθικές διαστάσεις κυρίως εξαιτίας του Χόλιγουντ, που φρόντισε να παρουσιάσει διάφορα σενάρια ψυχωτικών εγκληματιών οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ιούς, τοξίνες και δηλητήρια για πολιτικές δολοφονίες. Η καλλιέργεια κλίματος πανικού για ιούς και μικρόβια είναι πλέον κάτι το συνηθισμένο στις ΗΠΑ.

Το καλοκαίρι του 2002 κάποια θανατηφόρα περιστατικά μόλυνσης από τον «ιό του Νείλου», ο οποίος προκαλεί εγκεφαλίτιδα, ήταν αρκετά για να κάνουν μια χώρα 280 εκατομμυρίων κατοίκων να χάσει τον ύπνο της. Βέβαια τα αμερικανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, που γνωρίζουν καλά πώς να καλλιεργούν και να διαχειρίζονται τις φοβίες του αμερικανικού λαού, ήταν αυτά που πυροδότησαν μια κρίση πανικού στην Αμερική, κάνοντας λόγο για «πραγματική επιδημία», τη στιγμή που από το 1999 μόλις 29 Αμερικανοί έχασαν τη ζωή τους από τον περιβόητο «ιό του Νείλου». Αυτή η υπερβολική αντίδραση των Αμερικανών σ’ έναν ιό, συνηθισμένο σε Αφρικανούς, Άραβες και Μεσογειακούς Ευρωπαίους, ο οποίος μεταφέρεται με κουνούπια και προκαλεί θάνατο σ’ ένα πολύ μικρό ποσοστό των μολυσμένων, δείχνει πως η αλαζονική Αμερική είναι πράγματι θύμα μιας νέας μαζικής φοβίας, της βιοτρομοκρατίας. Εκμεταλλευόμενη το όλο φοβικό σύμπλεγμα των Αμερικανών η κυβέρνηση Μπους, προικοδότησε το επιστημονικό, ιατροφαρμακευτικό και στρατιωτικό κατεστημένο της χώρας με δισεκατομμύρια δολάρια προκειμένου να βρει τρόπους αντιμετώπισης της βιοτρομοκρατίας και προστασίας του πληθυσμού σε περίπτωση μαζικής βιοτρομοκρατικής επίθεσης.

Η βιοτρομοκρατία στις ΗΠΑ

Αν και μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 τα μέσα μαζικής επικοινωνίας της Αμερικής άρχισαν να αναφέρονται πολύ συχνά στην απειλή μιας βιολογικής επίθεσης από τρομοκράτες, εντούτοις η βιοτρομοκρατία δεν είναι καινούριο φαινόμενο.

Πολύ πριν από το τρομοκρατικό κτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου οι ΗΠΑ ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο μιας βιοτρομοκρατικής επίθεσης. Ανακαλύπτοντας ότι το ενδεχόμενο και μόνο εξαπόλυσης ενός επικίνδυνου μικροοργανισμού, όπως είναι ο βάκιλος του άνθρακα, πανικοβάλλει τον κόσμο, οι ισλαμιστές τρομοκράτες (και όχι μόνον αυτοί) είναι σχεδόν σίγουρο ότι αργά ή γρήγορα θα υποκύψουν στον πειρασμό να εκμεταλλευτούν τη χρήση βιολογικών όπλων για εκβιασμούς ή ακόμη και για «τυφλά κτυπήματα». Για ν’ αντιμετωπιστεί λοιπόν ένα τέτοιο ενδεχόμενο πραγματοποιήθηκαν σε ορισμένες αμερικανικές πόλεις ασκήσεις ετοιμότητας για την αντιμετώπιση μιας υποτιθέμενης βιολογικής επίθεσης. Το θέαμα ωστόσο των αλαφιασμένων πεζοναυτών με «διαστημικές στολές» να τρέχουν στους δρόμους της Νέας Υόρκης, προκάλεσε δικαιολογημένο πανικό στον κόσμο.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 η γηγενής βιοτρομοκρατία με τις επιστολές άνθρακα κόστισε τη ζωή σε πέντε ανθρώπους, μόλυνε 12 και προκάλεσε ανυπολόγιστες οικονομικές απώλειες και χάος στα ταχυδρομεία και τη διοικητική μηχανή των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο «βιολογικός γιουναμπόμπερ» επικηρύχθηκε για 2,5 εκατομμύρια δολάρια, τα μισά χρήματα από όσο επικηρύχθηκε το κεφάλι του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Τελικά αποδείχθηκε πως ήταν ένας Αμερικανός βιολόγος.

Πάντως οι ΗΠΑ δεν είναι εντελώς ανυπεράσπιστες απέναντι σε βιολογική επίθεση. Ειδικότερα όσον αφορά τον άνθρακα ο Αμερικανικός Στρατός και το FBI διαθέτουν μια συσκευή βιοανίχνευσης που εντοπίζει το μικρόβιο σε μόλις 20 δευτερόλεπτα και σημαίνει αμέσως συναγερμό. Οι ΗΠΑ διαθέτουν εξοπλισμό (μάσκες και στολές), αντιβιοτικά και εμβόλια, καθώς κι ένα εκτεταμένο δίκτυο εργαστηρίων, όπου μελετούνται οι μικροοργανισμοί για την ταχεία παραγωγή αντιδότων.

Τον Αύγουστο του 2002 το αμερικανικό Κογκρέσο αποφάσισε να διαθέσει 6 δισεκατομμύρια δολάρια για την προστασία πληθυσμού των ΗΠΑ έναντι ενδεχόμενων βιοτρομοκρατικών επιθέσεων. Στις 5 Φεβρουαρίου του 2002 ο πρόεδρος Μπους –ο οποίος διαθέτει μετοχές από εταιρείες παρασκευής εμβολίων– πήρε μια γεύση από μια άσκηση αντιμετώπισης βιοτρομοκρατικής επίθεσης, με τη χρήση δικτύων έγκαιρης παρακολούθησης και μεταφορά προσβληθέντων ασθενών. Παρακολούθησε τη διαχείριση ενός ενδεχόμενου ξεσπάσματος επιδημίας, με την ανάλυση κλινικών πληροφοριών για 1.000 ασθενείς σε 17 διαφορετικά νοσοκομεία. Πριν από την 11η Σεπτεμβρίου η αμερικανική κυβέρνηση ξόδευε λιγότερα από 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια για την προστασία από βιολογικές επιθέσεις. Έπειτα από αυτή την ημερομηνία αποφάσισε να αυξήσει το κονδύλι βιοπροστασίας στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια για τα επόμενα δύο χρόνια. Στόχος είναι τα εμβόλια να καλύπτουν το σύνολο του αμερικανικού πληθυσμού. Η ανάγκη παραγωγής και αποθήκευσης εμβολίων κατά της ευλογίας έχει επισημανθεί κι από τον Ρίτσαρντ Πρέστον, γνωστό συγγραφέα των βιβλίων Θερμή Ζώνη και Περιστατικό Κόμπρα, τα οποία συγκλόνισαν την αμερικανική κοινή γνώμη. Τα βιβλία αυτά έκαναν λόγο για ξέσπασμα επιδημίας Έμπολα στην πολιτεία της Ουάσιγκτον και για βιοτρομοκρατική επίθεση στη Νέα Υόρκη.

Σήμερα στις ΗΠΑ περισσότερα από 1.400 ερευνητικά ινστιτούτα, πανεπιστήμια, ιατρικές σχολές και κέντρα υγείας ασχολούνται με την έρευνα και την προστασία από επιθέσεις με βιολογικά όπλα. Πολλά από αυτά τα εργαστήρια στις ΗΠΑ ερευνούν τη δράση και τη φονικότητα των μικροοργανισμών, ώστε να τα χρησιμοποιήσουν παράνομα ως πιθανά στρατιωτικά βιολογικά όπλα. Πραγματικό «φρούριο των ιών» είναι το USAMRIID (Αμερικανικό Στρατιωτικό Ερευνητικό Ινστιτούτο Μεταδοτικών Ασθενειών), που βρίσκεται σε μια απομακρυσμένη γωνιά του Μέριλαντ. Πίσω από συρματοπλέγματα και κάμερες που παρακολουθούν τα πάντα σε 24ωρη βάση, βρίσκεται ένα κτίριο από μπετόν κι ατσάλι χωρίς παράθυρα. Μέσα σ’ αυτό φυλάσσονται όλα τα είδη των γνωστών μικροοργανισμών και όλα τα δείγματα βιολογικών όπλων που έχουν κατασκευάσει οι ΗΠΑ από το 1960 μέχρι σήμερα. Το αμερικανικό πρόσωπο του βιολογικού εφιάλτη είναι ίσως και το πιο τρομακτικό.

Μυστικοί βιολογικοί πόλεμοι

Η πρώτη αναφορά για «βιολογικά όπλα» μάς έρχεται από το μακρινό 1346, όταν οι Τάταροι πετούσαν με καταπέλτες πτώματα θυμάτων της πανούκλας μέσα στην πολιορκούμενη πόλη της Κάφφα (Κριμαία). Οι Ινδιάνοι της Αμερικής λέγεται πως μολύνθηκαν σκόπιμα με τον ιό της ευλογίας, που τους μεταδόθηκε από μολυσμένες κουβέρτες. Στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου υπολογίζεται πως το 20% των στρατιωτών στο Δυτικό Μέτωπο σκοτώθηκε από ένα συγγενή των βιολογικών όπλων: τα χημικά αέρια.

Μεθοδικές έρευνες για βιολογικά όπλα έκαναν και οι Ιάπωνες στη Μαντζουρία κατά τη δεκαετία του 1930. Μελέτησαν τις επιδράσεις της βουβωνικής πανώλης, του άνθρακα, της βοτουλιάσης (τοξίνη), της βρουκέλωσης, της χολέρας, της ευλογιάς και του τύφου, πάνω σε άτυχους Κινέζους αιχμαλώτους που χρησιμοποιούσαν για πειραματόζωα. Πειραματίστηκαν επίσης και στις πολεμικές εφαρμογές των παθογόνων μικροοργανισμών κατασκευάζοντας κεραμικές «βόμβες» που περιείχαν μολυσμένους ψύλλους. Προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις πρωτόγονες βιολογικές βόμβες κατά των Κινέζων, αλλά μια αναπάντεχη μεταβολή της κατεύθυνσης του ανέμου έφερε το μολυσμένο αέρα κατά πάνω τους με αποτέλεσμα το θάνατο 10.000 Γιαπωνέζων στρατιωτών. Όταν η Ιαπωνία έχασε τον πόλεμο και συνθηκολόγησε με τις ΗΠΑ, «τιμωρήθηκε» με την εξαγωγή όλων των βιολογικών πληροφοριών που κατείχε στην Αμερική.

Στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου η Βρετανία ανέπτυξε στελέχη του άνθρακα με σκοπό να μολύνει τη ζωική παραγωγή της Γερμανίας. Αποθήκευσε μάλιστα και μεγάλες ποσότητες εμβολίων σε περίπτωση που οι Γερμανοί επιτίθονταν πρώτοι. Στο νησάκι Gruinard της Σκοτίας, όπου το 1942-43 διεξήχθησαν δοκιμές ρίψης άνθρακα σε πρόβατα, οι σπόροι του βακίλου παρέμειναν ενεργοί μέχρι το 1987!

Οι Σοβιετικοί διέθεταν πολλά ερευνητικά προγράμματα παραγωγής φονικών μικροοργανισμών. Το 1979 μια έκρηξη έλαβε χώρα στις κακόφημες εγκαταστάσεις έρευνας και παραγωγής βιολογικών όπλων στο Sverdlovsk. Περισσότεροι από χίλιοι άνθρωποι πέθαναν, υποφέροντας από πολύ υψηλό πυρετό. Το 1977 «κυνηγοί ιών» του αμερικανικού CDC (Center for Disease Control and Prevention) συνάντησαν στη Λιβερία τέσσερις Σοβιετικούς «επιστήμονες», που στάλθηκαν εκεί για να ερευνήσουν τον «πυρετό Λάσσα», ένα είδος ιού που προκαλεί αιμορραγικό πυρετό και ανήκει στην ίδια οικογένεια ιών με τους Marburg και Ebola. Όπως αποδείχθηκε, οι Σοβιετικοί δεν ήταν βιολόγοι, αλλά πράκτορες που ήθελαν απλώς να πάρουν κάποια δείγματα του ιού. Αυτό αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο για τη στρατιωτική χρήση των ιών. Η KGB χρησιμοποιούσε επίσης θανατηφόρους μικροοργανισμούς για να εξολοθρεύσει τους στόχους της. Το 1978 ο Γκεόργκι Μαρκόφ, ένας εξόριστος Βούλγαρος δημοσιογράφος, έπεσε θύμα βιολογικής επίθεσης τρυπημένος από τη μύτη μιας ομπρέλας που περιείχε μια πανίσχυρη τοξίνη, που λέγεται ricin. Ο θάνατός του επήλθε μέσα σε λίγες ώρες. Το 1994 Δυτικές μυστικές υπηρεσίες ανέφεραν ότι το ρωσικό πρόγραμμα ανάπτυξης βιολογικών όπλων συνεχιζόταν συγκαλυμμένα και στόχευε στην ανάπτυξη μιας «υπερ-επιδημίας» απέναντι στην οποία δεν θα υπήρχε αντίδοτο. Την άνοιξη του 1998 οι Ρώσοι κατέστρεψαν εκατοντάδες τόνους άνθρακα, μια ποσότητα ικανή να εξολοθρεύσει τον ανθρώπινο πληθυσμό αρκετές φορές. Οι Ρώσοι διαθέτουν ακόμη αρκετά μεγάλη ποσότητα σπόρων του άνθρακα.

Βλήματα που βρέθηκαν στο Ιράκ και πιστεύεται ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ώς φορείς χημικών και βιολογικών όπλων

Οι Αμερικανοί ξεκίνησαν τις έρευνές τους για τα βιολογικά όπλα στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Στο βιβλίο του The United States and Biological Warfare: Secrets From the Early Cold War o Stephen Endicott καταγράφει το αμερικανικό πρόσωπο του εφιάλτη. Σύμφωνα μ’ αυτό ο Ουίνστον Τσόρτσιλ επιθυμούσε να «ξεμπερδεύει» με τους Γερμανούς από το 1944 χρησιμοποιώντας περίπου 500.000 βόμβες άνθρακα κατασκευασμένες στις ΗΠΑ. Και οι ΗΠΑ, οι οποίες κατηγόρησαν τους Ιάπωνες στρατηγούς του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου για εγκληματίες πολέμου, επειδή χρησιμοποίησαν για βιολογικά πειράματα Κινέζους κρατούμενους στη Μαντζουρία, αξιοποίησαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους προκειμένου να αναπτύξουν για λογαριασμό τους ένα βιολογικό οπλοστάσιο. Με τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου η νικήτρια Αμερική συγκέντρωσε τα σχετικά στοιχεία κι από τις βιολογικές έρευνες των ηττημένων Γερμανών. Το 1951 στο οπλοστάσιο της αμερικανικής αεροπορίας περιλήφθηκε και η βόμβα «καταστροφής γεωργικών καλλιεργειών». Λίγο αργότερα η κομουνιστική Βόρεια Κορέα κατηγόρησε την Αμερική ότι χρησιμοποίησε βιολογικά όπλα στον πόλεμο της Κορέας (1953-1956). Οι αμερικανικές έρευνες συνεχίστηκαν στο Fort Detrick του Μέριλαντ, όπου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 εκτελούνταν σε πειράματα βιολογικών όπλων πάνω από 60.000 ζώα το μήνα! Την ίδια περίοδο το βιολογικό οπλοστάσιο αποτελούνταν από τρία θανατηφόρα στελέχη μικροβίων με κυριότερο το βάκιλο του άνθρακα. Περιείχε επίσης κι άλλα τέσσερα λιγότερο θανατηφόρα στελέχη: της βρουκέλωσης, του Q-Πυρετού, της εγκεφαλίτιδας των αλόγων της Βενεζουέλα και της Β εντεροτοξίνης. Ταυτόχρονα μελετούσε και δεκάδες άλλα μικρόβια και ιούς, με σκοπό τη στρατιωτική τους εφαρμογή. Όλοι αυτοί οι επικίνδυνοι μικροοργανισμοί υποτίθεται ότι καταστράφηκαν από το 1971 ως το 1973 βάσει της Συνθήκης Βιολογικού Πολέμου (1972). Στην πραγματικότητα όμως η ανάπτυξή τους συνεχίστηκε μυστικά και με πρόσχημα την έρευνα για την παρασκευή αντιβιοτικών, εμβολίων και αντιδότων. Η Αμερική αρνείται πάντως επίσημα ότι αναπτύσσει βιολογικά όπλα, εστιάζοντας την προσοχή της αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της βιοτρομοκρατίας.

Το οπλοστάσιο του τρόμου

Η απειλή της βιοτρομοκρατίας εισάγει με το χειρότερο τρόπο την ανθρωπότητα στον 21ο αιώνα. Σύμφωνα με εκτίμηση ειδικής επιτροπής του αμερικανικού Κογκρέσου απαιτούνται τουλάχιστον 200 εκατομμύρια δολάρια (χωρίς να υπολογιστούν τα δυσεύρετα υλικά, η υποδομή και οι εξειδικευμένοι επιστήμονες που χρειάζονται) για να κατασκευάσει κάποια χώρα ή οργάνωση μια πυρηνική βόμβα. Για να δημιουργηθεί επίσης ένα απλό χημικό οπλοστάσιο απαιτούνται δεκάδες εκατομμύρια δολάρια, καθώς και αντίστοιχη υποδομή. Για να στηθεί ωστόσο ένα πλήρες βιολογικό οπλοστάσιο δεν απαιτούνται πάνω από 10 εκατομμύρια δολάρια.

Στοιχεία που παρουσιάστηκαν το 1969 σε μια σχετική συζήτηση στον ΟΗΕ αναφέρουν ότι «για μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση κατά του άμαχου πληθυσμού, απαιτούνται 2.000 δολάρια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, όταν χρησιμοποιούνται συμβατικά όπλα, 800 δολάρια, όταν χρησιμοποιούνται πυρηνικά όπλα, 600 δολάρια, όταν χρησιμοποιούνται χημικά όπλα και μόλις 1 δολάριο ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, όταν χρησιμοποιούνται βιολογικά όπλα»! Το κόστος είναι υπερβολικά χαμηλό για να είναι απαγορευτικό. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που τα βιολογικά, περισσότερο κι από τα χημικά, θεωρούνται τα «πυρηνικά» των φτωχών χωρών.

Αυτό βέβαια συμβαίνει σε επίπεδο κρατών, που σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν στρατιωτικά απαγορευμένες «βιολογικές ουσίες» Οι επίδοξοι βιοτρομοκράτες μπορούν όμως να τα καταφέρουν με πολύ λιγότερα. Σήμερα δεν είναι ακατόρθωτο να δημιουργήσει κανείς ένα βιολογικό όπλο, το οποίο θα σπείρει το θάνατο και τον πανικό σε μια μεγαλούπολη. Ένας επίδοξος βιοτρομοκράτης θα μπορούσε να εξαπολύσει ένα θανατηφόρο μικροοργανισμό, όπως σπόρους άνθρακα, με αεροψεκασμό σε χαμηλή πτήση, με μόλυνση των δικτύων ύδρευσης ή τη διοχέτευσή του σε συστήματα εξαερισμού. Το μόνο που χρειάζεται είναι να διαθέτει γνώσεις βιολογίας ή χημείας, ένα χώρο 25 τετραγωνικών μέτρων κι έναν εξοπλισμό 10.000 δολαρίων. Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στο οπλοστάσιο του βιολογικού τρόμου.

Ο βάκιλος του άνθρακα

ΑΝΘΡΑΚΑΣ. Μια από τις πιο γνωστές μορφές βιολογικών όπλων είναι ο άνθρακας. Ο βάκιλος του άνθρακα (Bacillus Αnthracis) θεωρείται από πολλούς το ιδανικό βιολογικό όπλο, επειδή οι μολυσματικοί του σπόροι είναι ανθεκτικοί, επιβιώνουν για μεγάλο διάστημα σε ανοικτό χώρο, μεταφέρονται με τον αέρα σε μεγάλες αποστάσεις (μέχρι και 100 χιλιόμετρα) και πολύ μικρές ποσότητές του αρκούν για ν’ αποβούν μοιραίες. Οι σπόροι του άνθρακα εισέρχονται στον ανθρώπινο οργανισμό είτε μέσω της εισπνοής είτε από τους πόρους του δέρματος. Αφού οι σπόροι του άνθρακα εγκατασταθούν στους πνεύμονες, πολλαπλασιάζονται και στη συνέχεια παράγουν θανατηφόρες τοξίνες. Ο χρόνος επώασης είναι περίπου 4-7 ημέρες. Τα συμπτώματα είναι ύπουλα και μοιάζουν μ’ εκείνα του κοινού κρυολογήματος. Ο άνθρακας μπορεί να προκαλέσει το θάνατο (κυρίως από σηψαιμία) σε τουλάχιστον 20% των περιπτώσεων μόλυνσης. Το καλό πάντως είναι πως ο άνθρακας δεν είναι μεταδοτικός και αντιμετωπίζεται με το αντιβιοτικό Σίπρο (υδροχλωρική κιπροφλοξακίνη). Μάλιστα υπάρχει και σχετικό εμβόλιο, που στους Αμερικανούς στρατιώτες χορηγείται υποχρεωτικά.

ΕΥΛΟΓΙΑ. Η ευλογιά οφείλεται στον ιό Variola Major. Το τελευταίο κρούσμα της νόσου καταγράφηκε το 1977 στη Σομαλία και από το 1980 η ευλογιά ανακηρύχθηκε από τον ιατρικό κόσμο εξαφανισμένη νόσος. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν φόβοι πως δείγματα του ιού φυλάχτηκαν σε εργαστήρια για χρήση τους ως βιολογικά όπλα. Ο ιός της ευλογιάς είναι θανατηφόρος σε ποσοστό μέχρι και 30% των περιπτώσεων προσβολής, ενώ μια παραλλαγή του, γνωστή ως «μαύρη ευλογιά», είναι θανατηφόρα σε ποσοστό 95%. Η περίοδος επώασης του ιού είναι περίπου 12 μέρες (κυμαίνεται από 7-17 ημέρες). Τα συμπτώματα είναι υψηλός πυρετός, αδιαθεσία, καταβολή δυνάμεων, έντονος πόνος στο κεφάλι και στην πλάτη. Στη συνέχεια προσβάλλονται τα ζωτικά όργανα, εμφανίζονται εξανθήματα και τελικά τα όργανα καταστρέφονται κι επέρχεται θάνατος. Όσοι καταφέρνουν και ξεπερνούν την οξεία φάση της νόσου (το 70% των περιπτώσεων) ανανήπτουν σταδιακά έπειτα από 3-4 εβδομάδες.

Ο ιός της ευλογιάς είναι εξαιρετικά μολυσματικός και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο από τον αέρα με μολυσμένα σταγονίδια, όπως ο ιός της γρίπης. Οι προσβληθέντες είναι περισσότερο μολυσματικοί κατά την πρώτη εβδομάδα της μόλυνσής τους, επειδή ο ιός βρίσκεται τότε σε μεγάλη ποσότητα στο σάλιο τους. Τα θύματα παραμένουν μολυσματικά μέχρι την τελική επούλωση των εξανθημάτων τους.

Ο υποχρεωτικός εμβολιασμός κατά της ευλογιάς, ο οποίος γινόταν μ’ έναν άλλο ζωντανό ιό που λεγόταν vaccinia, σταμάτησε το 1972. Όσοι είχαν εμβολιαστεί διατήρησαν την ανοσία τους απέναντι στον ιό μέχρι το 1987. Σήμερα κανείς δεν έχει πλέον ανοσία απέναντι στον ιό. Υπάρχει ωστόσο ένα μικρό απόθεμα εμβολίων κατά του ιού. Οι ΗΠΑ, στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης της βιολογικής άμυνάς τους, έχουν σχηματίσει ένα απόθεμα 75 εκατομμυρίων εμβολίων, ενώ βρίσκονται στην έρευνα νέων αντιικών φαρμάκων και ολοκληρωμένης υποστηρικτικής θεραπείας των ασθενών. Πρέπει να σημειωθεί πως το εμβόλιο κατά της ευλογιάς μπορεί να προκαλέσει το θάνατο σε μία περίπτωση σε κάθε ένα εκατομμύριο και γι’ αυτό χορηγείται μόνο σε περίπτωση ξεσπάσματος επιδημίας.

ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΠΑΝΩΛΗ. Η πανούκλα είναι μια μεταδοτική ασθένεια, που προσβάλλει ανθρώπους και ζώα και οφείλεται στο βακτηρίδιο Yersinia pestis. Το βακτηρίδιο αυτό ενδημεί στα ποντίκια και μεταφέρεται στους ανθρώπους μέσω μολυσμένων ψύλλων. Η πανούκλα θεωρείται μια από τις πιο κακόφημες μολυσματικές ασθένειες στην ιστορία του ανθρώπινου είδους και είναι γνωστή ως «μαύρος θάνατος». Ο «μαύρος θάνατος» εξολόθρευσε το 14ο αιώνα μ.Χ. το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης. Στην εποχή μας η πανούκλα εμφανίζεται σπάνια και κυρίως στις τριτοκοσμικές χώρες. Την περίοδο 1980-1994 καταγράφηκαν σ’ ολόκληρο τον κόσμο 18.739 περιπτώσεις πανούκλας, ενώ υπολογίζεται πως η ασθένεια προσβάλλει 1.000 άτομα ετησίως.

Υπάρχουν τρεις μορφές πανώλης: η βουβωνική, η σηψαιμική και η πνευμονική πανώλη. Η τελευταία θεωρείται και η πλέον θανατηφόρα. Η πνευμονική πανώλη μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με μολυσμένα σταγονίδια και γι’ αυτό θεωρείται «ιδανική» για βιοτρομοκρατικό όπλο. Τα συμπτώματα εμφανίζονται 2-4 μέρες μετά την προσβολή. Περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, αδιαθεσία και ραγδαία αναπτυσσόμενη πνευμονία με κοφτή αναπνοή και αίμα στα πτύελα. Χωρίς ανάλογη θεραπεία οι ασθενείς μπορεί να πεθάνουν. Η θεραπεία με αντιβιοτικά (Streptomycin, gentamicin, tetracyclines και chloramphenicol) πρέπει να χορηγείται μέσα σε 24 ώρες από τα πρώτα συμπτώματα. Προληπτικά χορηγούνται αντιβιοτικά για 7 ημέρες και σε όλους όσοι ήρθαν σε στενή επαφή με τους ασθενείς. Ο προληπτικός εμβολιασμός λαμβάνει χώρα μόνον σε περιπτώσεις μεγάλης επιδημίας.

ΑΛΛΑΝΤΙΑΣΗ. Οφείλεται σε τοξίνη του βακτηρίου Clostridium Botulinum, που εισχωρεί στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω τροφής ή εισπνοής. Μέσα σε 1-5 μέρες η τοξίνη αυτή προκαλεί παράλυση των πνευμονικών μυών και ανακοπή της καρδιάς. Τα συμπτώματα ξεκινούν 12-36 ώρες από τη στιγμή της προσβολής, αλλά μπορεί να εμφανιστούν έπειτα από μέρες, αν η δόση της τοξίνης είναι μικρή. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν θόλωση όρασης, ξηροστομία, δυσκαταποσία και δύσπνοια. Επειδή η διάγνωση είναι δύσκολη, η τοξίνη αυτή ενδείκνυται για βιοτρομοκρατικές επιθέσεις, ιδιαίτερα με αεροψεκασμό. Η έγκαιρη θεραπεία με αντίδοτα (αντι-τοξίνες) μπορεί να αποβεί σωτήρια. Επίσης υπάρχει και ο κατάλληλος εμβολιασμός.

ΤΟΥΛΑΡΑΙΜΙΑ. Η τουλαραιμία είναι η μόλυνση που προκαλείται από ένα ανθεκτικό βακτηρίδιο (Francisella tularensis), που εντοπίζεται στα ζώα (ειδικά σε τρωκτικά και λαγούς). Οι άνθρωποι μπορούν να μολυνθούν με πολλούς τρόπους (τσίμπημα μολυσμένου εντόμου, καταναλώνοντας μολυσμένες τροφές ή απλώς αναπνέοντας το βακτηρίδιο). Τα συμπτώματα της τουλαραιμίας περιλαμβάνουν υψηλό πυρετό, ρίγος, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, ξηροστομία, προοδευτική αδυναμία και πνευμονία. Οι ασθενείς με πνευμονία μπορεί να εκδηλώσουν πόνο στο στήθος, αιμόπτυση και ανακοπή αναπνοής. Τα συμπτώματα εμφανίζονται 3-5 ημέρες μετά την έκθεση στο βακτήριο. Η τουλαραιμία δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, κι έτσι δεν χρειάζεται ν’ απομονωθούν οι ασθενείς. Οι άνθρωποι που έχουν εκτεθεί πρέπει να ακολουθήσουν την αντίστοιχη θεραπεία το συντομότερο δυνατόν. Η ασθένεια μπορεί ν’ αποβεί μοιραία αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως με κατάλληλα αντιβιοτικά. Σχετικό εμβόλιο υπάρχει, αλλά δεν είναι υποχρεωτικό.

ΠΥΡΕΤΟΣ ΤΗΣ ΛΑΣΣΑ. Ο πυρετός της Λάσσα είναι μια ασθένεια που οφείλεται σε ιό, ο οποίος ενδημεί στη Δυτική Αφρική. Η ασθένεια ανακαλύφθηκε το 1969, όταν δύο καλόγριες νοσοκόμες πέθαναν από αυτή στη Νιγηρία. Η αιτία του θανάτου τους ήταν ο ιός Λάσσα, που πήρε το όνομά του από την πόλη της Νιγηρίας όπου εντοπίστηκε για πρώτη φορά. Ο ιός ανήκει στην οικογένεια των Arenaviridae, είναι ρετροϊός (βασίζεται στο RNA) και προέρχεται από τα ζώα (zoonotic virus). Όταν η προσβολή από τον ιό είναι ήπια δεν υπάρχουν συμπτώματα για το 80% των προσβληθέντων, το υπόλοιπο όμως 20% αναπτύσσει πολυσυστημική νόσο, που είναι θανατηφόρα σε ποσοστό 50%.

Ο ιός της Λάσσα εντοπίζεται στη Δυτική Αφρική, όπου προσβάλλει 100.000-300.000 ανθρώπους ετησίως, προκαλώντας περίπου 5.000 θανάτους. Εκτιμάται πως στη Λιβερία και στη Σιέρα Λεόνε το 15% των ανθρώπων που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία έχουν προσβληθεί από τον πυρετό Λάσσα. Ο ξενιστής του ιού της Λάσσα είναι ένα είδος τρωκτικού του γένους of Mastomys. Οι άνθρωποι προσβάλλονται από τον ιό ερχόμενοι σε επαφή με τα ούρα και τα περιττώματα του τρωκτικού. Κι επειδή τα τρωκτικά αυτά ζουν γύρω από τις κατοικίες των ανθρώπων, μολύνουν συχνά με τα περιττώματά τους τις τροφές των ανθρώπων. Ο ιός της Λάσσα μεταδίδεται με την επαφή μεταξύ των ανθρώπων (κάθετη μετάδοση).

Τα συμπτώματα της ασθένειας εμφανίζονται 1-3 εβδομάδες μετά την προσβολή. Περιλαμβάνουν πυρετό, οποσθοστερνικό πόνο, βραχνάδα, βήχα, εμετό, επιπεφυκίτιδα, πρωτεϊνοουρία κ.ά. Εμφανίζονται επίσης και νευρολογικά προβλήματα, όπως απώλεια ακοής, τρέμουλο και εγκεφαλίτιδα. Εξαιτίας όλων αυτών των συμπτωμάτων η κλινική διάγνωση της νόσου είναι δύσκολη. Η ασφαλής διάγνωση γίνεται με τη χρήση του ενζύμου ELISA, που εντοπίζει τα αντιγόνα του ιού. Ο ιός μπορεί επίσης να εντοπιστεί με μια εργαστηριακή αντίδραση, γνωστή ως RT-PCR, μια μέθοδο που βρίσκεται ακόμη σε εργαστηριακό επίπεδο.

Πιο συχνή επιπλοκή της ασθένειας είναι η κώφωση. Υπολογίζεται πως το 15-20% των εισαχθέντων στα νοσοκομεία εξαιτίας του ιού πεθαίνουν, αν και μόλις το 1% των μολυσμένων καταλήγει σε θάνατο. Για θεραπεία χρησιμοποιείται το Ribavirin, ένα αντιικό φάρμακο με καλά αποτελέσματα στους ασθενείς. Έχει πάντως καλύτερα αποτελέσματα όταν χορηγείται στα πρώτα στάδια της ασθένειας. Για προστασία από τη διάδοση της επιδημίας στα νοσοκομεία συνιστάται η χρήση μάσκας, γαντιών, χειρουργικού μανδύα και γυαλιών, καθώς και η απομόνωση των ασθενών. Τα εργαστήρια είναι κοντά στην παρασκευή ενός εμβολίου κατά του ιού της Λάσσα.

ΙΟΙ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΟΥ ΠΥΡΕΤΟΥ: ΕΜΠΟΛΑ ΚΑΙ ΜΑΡΜΠΡΟΥΓΚ. Ο ιός Έμπολα (Ebola), όπως και ο ιός του Μάρμπρουγκ (Marburg) είναι ρετροϊοί (RNA virus) που ανήκουν στην οικογένεια των filoviruses. Οι ιοί που ανήκουν σ’ αυτή την οικογένεια έχουν παρόμοια μορφολογία, πυκνότητα και το ίδιο ηλεκτροχημικό προφίλ (SDS-PAGE). Αν και είναι πολυμορφικοί, το πιο συνηθισμένο σχήμα τους μοιάζει με «U», το μήκος τους είναι 14,000 nm και η διάμετρός τους 80 nm.

Ο ιός Ebola

Ο ιός του Μάρμπρουγκ προκαλεί ένα σπάνιο αιμορραγικό πυρετό, που προσβάλλει ανθρώπους αλλά και πρωτεύοντα θηλαστικά. Αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1967, όταν ένα ξέσπασμα αιμορραγικού πυρετού έλαβε χώρα στο Μάρμπρουγκ και στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας, καθώς και στο Βελιγράδι. Συνολικά 37 άνθρωποι, κυρίως εργαζόμενοι σε εργαστήρια παραγωγής εμβολίων, αρρώστησαν. Όσοι προσβλήθηκαν είχαν εκτεθεί προηγουμένως σε πράσινους πίθηκους της Αφρικής, που χρησιμοποιούνταν ως πειραματόζωα για την παρασκευή εμβολίων κατά της πολιομυελίτιδας. Οι πίθηκοι είχαν εισαχθεί από την Ουγκάντα. Κανένα άλλο περιστατικό της νόσου δεν καταγράφηκε μέχρι το 1975, οπότε μολύνθηκε ένας τουρίστας στη Ζιμπάμπουε. Από τότε έχουν καταγραφεί διάφορα μεμονωμένα περιστατικά, με τελευταίο ξέσπασμα το 1998 στην Durba του Κονγκό.

Ο ιός του Έμπολα (Ebola HF) προκαλεί αιμορραγικό πυρετό σε ανθρώπους και πρωτεύοντα θηλαστικά (πίθηκους, γορίλες και χιμπατζήδες). Αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά το 1976, μ’ ένα ξέσπασμα που έλαβε χώρα σε ιεραποστολικό νοσοκομείο του Ζαΐρ. Υπάρχουν τέσσερις υποτύποι του ιού: Οι Έμπολα-Ζαΐρ, Έμπολα-Σουδάν, Έμπολα-Ακτή Ελεφαντοστού και ο Έμπολα-Reston, ο οποίος προσβάλλει μόνον πρωτεύοντα θηλαστικά. Ο ιός είναι ενδημικός της Αφρικής. Σποραδικές περιπτώσεις προσβολής με τον ιό του Έμπολα έχουν καταγραφεί στο Κονγκό, στο Ζαΐρ, το Σουδάν, την Γκαμπόν, την Ακτή του Ελεφαντοστού και την Ουγκάντα. Η μόλυνση με τον ιό του Έμπολα είναι έντονη. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Επειδή ο φυσικός φορέας της νόσου είναι κάποιο άγνωστο ζώο, δεν μπορεί να προληφθεί η μετάδοση στους ανθρώπους. Ο ιός μεταδίδεται από το αίμα και τις απεκκρίσεις ενός ανθρώπου που μολύνθηκε. Στα νοσοκομεία μπορεί να μεταδοθεί με μολυσμένα εργαλεία και γι’ αυτό απαιτείται επίπεδο βιοασφάλειας BSL-4.

Η περίοδος επώασης του ιού Έμπολα κυμαίνεται από 2-21 μέρες. Τα συμπτώματα της νόσου είναι παρόμοια μ’ εκείνα του αιμορραγικού πυρετού που οφείλεται στον ιό του Μάρμπρουγκ. Στο τελικό στάδιο τα μάτια των ασθενών κοκκινίζουν και ο θάνατος προέρχεται από ακατάσχετη εσωτερική αιμορραγία. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν γιατί ορισμένοι άνθρωποι αναρρώνουν έπειτα από προσβολή με τον ιό, ενώ οι περισσότεροι όχι. Η αιτία είναι ίσως ότι το ανοσοποιητικό τους σύστημα πρόλαβε να ανταποκριθεί στην επίθεση του ιού.

Για τη διάγνωση της νόσου χρησιμοποιούνται οι ίδιες μέθοδοι όπως και στην περίπτωση του ιού του Μάρμπρουγκ. Η διάγνωση είναι σημαντική για την απομόνωση των προσβληθέντων. Για την ώρα δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη θεραπεία. Στον ασθενή χορηγούνται υγρά, ηλεκτρολύτες και οξυγόνο για τη σταθεροποίηση της κατάστασής του. Παρ’ όλα αυτά η θνησιμότητα υπερβαίνει το 80% των περιπτώσεων. Ο ιός του Έμπολα θεωρείται μεγάλη απειλή για την ανθρώπινη υγεία και γι’ αυτό έχουν ήδη ξεκινήσει έρευνες για την παρασκευή του κατάλληλου εμβολίου.

ΙΟΙ HΕNDRΑ ΚΑΙ NIPAH. Ο ιός Hendra (αποκαλούνταν προηγουμένως morbillivirus) ανήκει στην οικογένεια των Paramyxoviridae virus. Απομονώθηκε για πρώτη φορά το 1994 από ένα δείγμα που λήφθηκε κατά τη διάρκεια ενός ξεσπάσματος μιας αναπνευστικής και νευρολογικής ασθένειας σε άλογα στη Hendra, ένα προάστιο της πόλης Μπρίσμπειν της Αυστραλίας. Ο ιός Nipah, που ανήκει στην ίδια οικογένεια, απομονώθηκε το 1999 από δείγματα που λήφθηκαν από ένα ξέσπασμα εγκεφαλίτιδας σε ενήλικους άνδρες στη Μαλαισία και στη Σιγκαπούρη.

H φυσική δεξαμενή του ιού Hendra είναι μια νυχτερίδα του γένους Pteropus, που βρίσκεται στην Αυστραλία. Για τον ιό Nipah δεν είναι γνωστός ο φυσικός φορέας του, αν και βασικός ύποπτος είναι μια νυχτερίδα της Ινδονησίας. Οι άνθρωποι μολύνονται με την έκθεσή τους στα πτύελα και στις απεκκρίσεις των μολυσμένων ζώων. Και οι δύο ιοί προκαλούν στους ανθρώπους εγκεφαλίτιδα, που χαρακτηρίζεται από υψηλό πυρετό, πονοκέφαλο και νύστα.

Η ασθένεια που οφείλεται στον ιό Nipah ξεκινά με πυρετό και πονοκέφαλο διάρκειας 3-14 ημερών. Στη συνέχεια εμφανίζονται συμπτώματα νύστας, αποπροσανατολισμού και διανοητικής σύγχυσης. Προοδευτικά ο ασθενής πέφτει σε κώμα διάρκειας 24-48 ωρών. Η ασθένεια είναι μοιραία για το 40% των περιπτώσεων. Το αντιικό φάρμακο ribavirin έχει κάποια αποτελέσματα κατά του ιού. Κανένα εμβόλιο δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί.

Συνθετικοί ιοί: τα «έξυπνα» βιολογικά όπλα του μέλλοντος

Εκτός από τις μορφές που προαναφέραμε, το οπλοστάσιο του βιολογικού τρόμου μπορεί να συμπεριλάβει τον πυρετό Q (Coxiella burnetii), την εντεροτοξίνη Β του σταφυλόκοκκου (Staphylococcal enterotoxin B), τον τυφοειδή πυρετό (Rickettsia prowazekii), την τοξίνη Ricin, την ψιττάκωση (Chlamydia psittaci) κ.ά. Μπορεί να συμπεριλάβει επίσης και νέους παθογόνους μικροοργανισμούς, που θα δημιουργηθούν στα εργαστήρια με τη βοήθεια της βιοτεχνολογίας και της γενετικής μηχανικής.

Από το 1992 έχουν εμφανιστεί πέντε νέες τεχνολογίες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή νέων βιολογικών όπλων: Η γενετική μηχανική, η γονιδιακή και πρωτεϊνική συγκόλληση, η σύντηξη των κυττάρων (δημιουργία νέων οργανισμών), η πρωτεϊνική μηχανική και, τέλος, η ζύμωση και η κυτταρική καλλιέργεια (τεχνικές μαζικής παραγωγής). Αυτές οι επαναστατικές τεχνολογίες προσφέρουν νέες δυνατότητες τόσο στους επίδοξους βιοτρομοκράτες, όσο και στην Αμερικανική Αυτοκρατορία που θα ήθελε να έχει στη φαρέτρα της υπερεξελιγμένα «έξυπνα» βιολογικά όπλα ικανά να εξολοθρεύουν ανεξέλεγκτους τρομοκράτες, αλλά και ανεπιθύμητους πληθυσμούς.

Η δημιουργία συνθετικών ιών, που δεν συναντώνται στη Φύση, αποτελεί το πρώτο βήμα. Σύμφωνα με έκθεση Aμερικανών ερευνητών, που δημοσιεύεται στο επιστημονικό περιοδικό Science, με επιτυχία στέφθηκαν οι προσπάθειες δημιουργίας συνθετικού ιού πολιομυελίτιδας σε εργαστηριακές συνθήκες. Η επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Stony Brook κατάφερε να δημιουργήσει το μολυσματικό παράγοντα από την αρχή, χρησιμοποιώντας τη γονιδιακή ακολουθία του γενετικού υλικού του ιού της πολιομυελίτιδας. Κατόπιν οι επιστήμονες εμβολίασαν πειραματόζωα προσπαθώντας να διαπιστώσουν τη λοιμογόνο δράση του τεχνητού ιού. Τα ποντίκια που μολύνθηκαν με το συνθετικό ιό αρχικά εμφάνισαν σημεία παράλυσης και στη συνέχεια πέθαναν. Αυτό απέδειξε πως ο συνθετικός ιός ήταν το ίδιο δραστικός με τον φυσικό.

Η δημοσίευση αυτής της αποκάλυψης πυροδότησε, όπως ήταν αναμενόμενο, τις φοβίες για ενδεχόμενη βιοτρομοκρατική επίθεση με τεχνητούς ιούς. Από την πλευρά τους οι επιστήμονες υποστήριξαν πως ήθελαν απλώς ν’ αποδείξουν την ευκολία δημιουργίας συνθετικών ιών. Αυτό βέβαια ίσως ωθήσει τους επίδοξους τρομοκράτες να επιδιώξουν τη «νεκρανάσταση» του εξαφανισμένου ιού της ευλογιάς…

Εκτός από τεχνητούς ιούς, στο μέλλον θα υπάρχει και η δυνατότητα να δημιουργηθούν «κυβερνοέντομα» (cyberinsects) και «βιολογικά ρομπότ» (biorobots), ως βιολογικοί φορείς μετάδοσης παθογόνων μικροοργανισμών. Οι βιοτρομοκράτες του μέλλοντος είναι σίγουρο πως θα υποκύψουν στον πειρασμό να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που θα προσφέρει η εξέλιξη της γενετικής μηχανικής. Από την άλλη όμως και η Αυτοκρατορία θα διαθέτει μια τεράστια «βεντάλια» αντιδότων και εμβολίων, καθώς και μια αόρατη στρατιά από «έξυπνους» τεχνητούς μικροοργανισμούς που θα στοχεύουν αποκλειστικά στους ανυπότακτους και στους ανεπιθύμητους. Στο μέλλον ο βιοχημικός τρόμος θα έχει αυτοκρατορικό πρόσωπο. Η βιοτρομοκρατία αποτελεί απλώς το τέλειο πρόσχημα για τον εκφοβισμό και τον έλεγχο των μαζών.

Πηγή : e-telescope.gr

Read more: http://www.chemist.gr/2009/07/890/#ixzz1cdChvFpi

3. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΙΟΣ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ Α H1N1 : Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΓΡΙΠΗΣ;

3 Μαΐου 2009 Συγγραφέας: Ιωάννης Μπαραμπούτης

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο ανθρώπινος ιός της γρίπης Α H1N1 («ο σχετιζόμενος με τους χοίρους») είναι ένα νέο αίτιο γρίπης για τον ανθρώπινο πληθυσμό. Το πρώτο ανθρώπινο κρούσμα πιστεύεται ότι σημειώθηκε τον Απρίλιο του 2009 στο Μεξικό, ενώ έχουν μέχρι τώρα (2 Μαΐου 2009) έχουν αναφερθεί πάνω από 650 κρούσματα από όλες τις ηπείρους εκτός της Αφρικής. Συνολικά έχουν αναφερθεί μέχρι στιγμής 17 θάνατοι, 16 από το Μεξικό και 1 από τις ΗΠΑ. Ο H1N1 μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, πιθανότατα με τους ίδιους τρόπους που μεταδίδονται οι ιοί της γρίπης που προκαλούν τις συνηθισμένες επιδημίες γρίπης κάθε χρόνο.

Ο λόγος για τον οποίον χρησιμοποιήθηκε αρχικά για τον ιό της γρίπης Α H1N1 η ονομασία «ιός των χοίρων» ήταν ότι εργαστηριακές μελέτες έδειξαν ότι μεγάλο μέρος των γονιδίων του είχε σημαντικές ομοιότητες με αυτό ιών γρίπης που συνήθως κυκλοφορούν σε πληθυσμούς χοίρων στη Βόρεια Αμερική. Στην πραγματικότητα ο ιός αυτός περιλαμβάνει επίσης γονίδια που συναντώνται σε ιούς χοίρων στην Ευρώπη και την Ασία καθώς επίσης γονίδια που απαντώνται σε ιούς των πτηνών και των ανθρώπων. Θα λέγαμε ότι πρόκειται για τετραπλά ανασυνδυασμένο ιό.

Μέχρι αυτή της στιγμή δεν έχει αποδειχθεί ότι ο συγκεκριμένος ιός κυκλοφορεί σε πληθυσμούς χοίρων, τουλάχιστον στις ΗΠΑ. Όπως ήδη ειπώθηκε, είναι γνωστό ότι υπάρχουν είδη ιών γρίπης που κυκλοφορούν σε πληθυσμούς χοίρων και οι οποίοι συνήθως δεν μεταδίδονται σε ανθρώπους, χωρίς όμως για αυτό να μην υπάρχουν σπάνιες εξαιρέσεις.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ο ιός H1N1, όπως ήδη αναφέρθηκε, μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ακόμη δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες σχετικά με την ευκολία μετάδοσης ούτε για το χρονικό διάστημα που ένα άτομο παραμένει μεταδοτικό και οι μελέτες συνεχίζονται. Κατά πάσα πιθανότητα, ισχύει ό,τι και για την εποχιακή γρίπη, όπου η μεταδοτικότητα διαρκεί από 1 περίπου ημέρα πριν την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι και 7 περίπου ημέρες μετά. Ιδιαίτερα τα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να παραμένουν μεταδοτικά για μεγαλύτερες περιόδους.

Τα συμπτώματα και σημεία της γρίπης από τον ιό H1N1 είναι παρόμοια με αυτά της συνηθισμένης γρίπης και περιλαμβάνουν πυρετό, βήχα, πονόλαιμο, πονοκέφαλο, μυαλγίες, ρίγη και έντονη καταβολή δυνάμεων και κακουχία. Σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που μολύνθηκαν με τον ιό ανέφεραν επίσης εμέτους και διάρροιες. Έχουν ήδη αναφερθεί περιπτώσεις με σοβαρή νόσο καθώς και θάνατοι, όπως άλλωστε συμβαίνει και με την εποχιακή γρίπη. Αυτή τη στιγμή δεν είναι γνωστό – αποτελεί όμως ήδη αντικείμενο μελέτης – αν κάποιες ομάδες πληθυσμού διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από άλλες για σοβαρή νόσηση ή/και επιπλοκές από τον ιό H1N1. Υπενθυμίζεται ότι από την εποχιακή γρίπη κινδυνεύουν περισσότερο μικρά παιδιά, έγκυες γυναίκες, άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας με χρόνια προβλήματα υγείας. Αντίστροφα, διερευνάται επίσης αν κάποιες ομάδες πληθυσμού μπορεί να είναι πιο ανθεκτικές σε σχέση με άλλες στον ιό H1N1.

ΤΡΟΠΟΙ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ

Οι τρόποι μετάδοσης του ιού H1N1 φαίνεται να είναι οι ίδιοι με αυτούς των ιών που προκαλούν την εποχιακή γρίπη. Η μετάδοση γίνεται κυρίως από άτομο σε άτομο μέσω του βήχα και του φταρνίσματος ατόμων με τη νόσο. Επίσης μπορεί να υπάρξει μετάδοση μέσω επαφής με αντικείμενα μολυσμένα με τον ιό και στη συνέχεια επαφής με το στόμα και τη μύτη.

Τονίζεται ότι ο ιός H1N1 ΔΕΝ μεταδίδεται με τη βρώση χοιρινού κρέατος. Η βρώση χοιρινού κρέατος κατάλληλα διατηρημένου και παρασκευασμένου είναι απόλυτα ασφαλής.

Το χλωριωμένο νερό της βρύσης θεωρείται ότι είναι ελεύθερο κινδύνου μετάδοσης ιών γρίπης. Υπάρχουν ήδη μελέτες που αποδεικνύουν ότι η συνηθισμένη χλωρίωση του νερού είναι αρκετή για να αδρανοποιήσει τον ιό H5N1 τον σχετιζόμενο με τη γρίπη των πτηνών. Αν και δεν υπάρχουν ακόμη αντίστοιχες μελέτες για τον ιό H1N1, αναμένεται να ισχύει το ίδιο και για τον ιό αυτό, ενώ προς το παρόν δεν έχουν αναφερθεί περιπτώσεις γρίπης από τον ιό H1N1 που να σχετίζονται με μολυσμένο πόσιμο νερό.

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο για το συγκεκριμένο ιό. Αυτό όμως που μπορεί να γίνεται από όλους μας είναι η λήψη πρακτικών μέτρων προφύλαξης από λοιμώξεις του αναπνευστικού, όπως είναι η γρίπη. Πιο συγκεκριμένα:

Για αποφυγή μετάδοσης της γρίπης:

Πρέπει να ακολουθούμε τις γενικές οδηγίες που συνιστώνται από τους αρμόδιους οργανισμούς που εκδίδονται σε τέτοιες περιστάσεις και να αποφεύγουμε – αν δεν είναι εντελώς απαραίτητο – τους χώρους με συνωστισμό και κακό αερισμό.

Πρέπει να προετοιμαζόμαστε για την περίπτωση που αρρωστήσουμε, δηλαδή να έχουμε εκ των προτέρων προμηθευτεί τα σχετικά φάρμακα (ανιπυρετικά, παυσίπονα, αποσυμφορητικά, αποχρεμπτικά), αλκοολούχα αντισηπτικά διαλύματα και χαρτομάντιλα ώστε σε περίπτωση νόσησης να μην χρειαστεί να μεταβούμε σε δημόσιους χώρους και έλθουμε σε επαφή με άλλα άτομα.

Πρέπει να αποφεύγουμε κατά το δυνατόν την επαφή με άτομα με συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού. Η προφύλαξη αφορά την επαφή των χεριών μας με το στόμα, τη μύτη και τα χέρια τέτοιων ατόμων όπως επίσης και αντικειμένων που άγγιξαν αυτά τα άτομα. Εφόσον υπάρξει τέτοια επαφή, θα πρέπει να πλύνουμε άμεσα τα χέρια μας και να αποφύγουμε να αγγίξουμε τη δική μας μύτη και στόμα. Επίσης. για να αποφύγουμε να εκτεθούμε στον ιό μέσω του βήχα και του φταρνίσματος αυτών των ατόμων, καλό είναι να βρισκόμαστε σε απόσταση τουλάχιστον 1 μέτρου μακριά τους και να τα ενθαρρύνουμε να καλύπτουν τη μύτη και το στόμα με χαρτομάντιλα σε περίπτωση βήχα ή φταρνίσματος.

Ειδικά για τα αντικείμενα του περιβάλλοντος, τα οποία είναι μολυσμένα με εκκρίσεις ατόμων με γρίπη είτε γιατί τα άγγιξαν με τα χέρια τους είτε γιατί οι εκκρίσεις επικάθησαν σε αυτά μετά από βήχα ή φτάρνισμα, επισημαίνεται ότι έχει βρεθεί ο ιός της γρίπης μπορεί να επιζήσει πάνω σε αντικείμενα και να παραμείνει μολυσματικός για άλλα άτομα για 2-8 ώρες.

Ο ιός της γρίπης θανατώνεται με την υψηλή θερμοκρασία (75-100°C) ενώ επίσης χημικά απολυμαντικά όπως το χλώριο, το οξυζενέ, σαπούνια, αντισηπτικά με βάση το ιώδιο και αλκοολούχα αντισηπτικά είναι αποτελεσματικά εφόσον χρησιμοποιηθούν στις κατάλληλες συγκεντρώσεις και κατάλληλη χρονική διάρκεια.

Τα χρησιμοποιημένα χαρτομάντιλα από άτομα με γρίπη πρέπει να ρίχνονται στο καλάθι των αχρήστων και αν έχει υπάρξει επαφή των χεριών με τα αντικείμενα αυτά, να ακολουθεί γρήγορα καλό πλύσιμο των χεριών.

Για καθαρισμό επιφανειών μέσα στο σπίτι (ιδιαίτερα κομοδίνα, επιφάνειες κρεβατιών, τουαλέτας, κουζίνας καθώς και παιδικά παιχνίδια) συνιστάται η σωστή και επαρκής χρήση καθαριστικών οικιακής χρήσης.

Σεντόνια και οικιακά σκεύη που έχουν χρησιμοποιηθεί από άτομα με γρίπη δεν είναι απαραίτητο να πλυθούν και καθαριστούν ξεχωριστά. Το σημαντικό είναι ότι τα αντικείμενα αυτά δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν από άλλα άτομα πριν να καθαριστούν επαρκώς.

Ο ρουχισμός, τα σεντόνια και οι πετσέτες θα πρέπει να πλυθούν με συνηθισμένο σαπούνι πλυντηρίου σε υψηλή θερμοκρασία και θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με τα αντικείμενα αυτά πριν το πλύσιμο. Σε περίπτωση επαφής, συνιστάται άμεσο πλύσιμο των χεριών. Τα οικιακά σκεύη μπορούν να πλυθούν είτε σε πλυντήριο πιάτων είτε στο χέρι με σαπούνι και νερό.

Σε περίπτωση νόσησης:

Πρέπει να καλύπτουμε το στόμα και τη μύτη με χαρτομάντιλα σε περιπτώσεις βήχα ή/και φταρνίσματος. Στη συνέχεια το χαρτομάντιλο πρέπει να ρίχνεται στο καλάθι των αχρήστων.

Πρέπει να πλένουμε συχνά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό, ιδιαίτερα αν έχουμε προηγουμένως αγγίξει τη μύτη και το στόμα μας μετά από βήχα ή φτάρνισμα. Η διάρκεια του πλυσίματος των χεριών δεν πρέπει να είναι κάτω από 15-20 δευτερόλεπτα. Αλκοολούχα αντισηπτικά διαλύματα είναι επίσης αποτελεσματικά και μπορούν να υποκαταστήσουν το πλύσιμο με σαπούνι και νερό.

Πρέπει να αποφεύγουμε κατά το δυνατόν να αγγίζουμε τη μύτη και το στόμα και τα μάτια μας γιατί έτσι παραλαμβάνουμε στα χέρια μας σωμάτια των ιών της γρίπης.

Είναι καλό να μείνουμε στο σπίτι και μειώσουμε στο ελάχιστο τις επαφές με άλλα άτομα για να μειώσουμε τον κίνδυνο μετάδοσης. Η αποφυγή επαφών με άλλα άτομα και η απουσία από τη δουλειά- κατά το δυνατόν- συνιστώνται για 7 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων ή μέχρι και 1 ημέρα μετά που τα συμπτώματα έχουν παρέλθει τελείως.

Συνιστάται η άμεση επικοινωνία με τον οικογενειακό γιατρό (όσο το δυνατόν γρηγορότερα) για τους εξής λόγους: 1. μπορεί να διευκρινιστεί εάν πρόκειται για γρίπη ή κοινό κρυολόγημα (κάτι όχι πάντα εύκολα εμφανές), 2. μπορεί να γίνουν συζήτηση και συστάσεις για λήψη μέτρων προφύλαξης για αποφυγή μετάδοσης στα άτομα του στενού περιβάλλοντος και 3. μπορεί να κριθεί ότι το άτομο που νοσεί να χρήζει άμεσης αγωγής με ειδικά φάρμακα κατά του ιού της γρίπης ή ότι άτομο/α του στενού περιβάλλοντος-λόγω χρονίων προβλημάτων υγείας- να χρήζει/ουν προφύλαξης με τα φάρμακα αυτά.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Σε περίπτωση που άτομο που κατοικεί ή έχει πρόσφατα ταξιδέψει σε περιοχές όπου έχουν ανιχνευθεί κρούσματα γρίπης H1N1 αναπτύξει συμπτώματα γρίπης, δηλαδή πυρετό, μυαλγίες, πονοκέφαλο, πονόλαιμο, εμέτους, διάρροιες, θα πρέπει να έλθει σε άμεση επικοινωνία με το γιατρό του. Επίσης, όπως ήδη τονίστηκε, θα πρέπει να μείνει στο σπίτι και να αποφύγει επαφές με άλλα άτομα.

Ανησυχητικά συμπτώματα, που πιθανόν να υποδηλώνουν σοβαρότερη νόσηση ή/και κάποια επιπλοκή από τη γρίπη, άρα θα πρέπει άμεσα να εκτιμηθούν από το γιατρό, είναι:

Για τα παιδιά:

• Δυσχέρεια στην αναπνοή ή πιο συχνές αναπνοές από το συνηθισμένο

• Κυάνωση (μελάνιασμα)

• Άρνηση να πιει νερό, γάλα και άλλα υγρά

• Υπνηλία και μη διάθεση για παιχνίδι και αλληλεπίδραση με το περιβάλλον

• Ευερεθιστότητα και κακή διάθεση

• Υποτροπή των συμπτωμάτων με πυρετό και βήχα ενώ αρχικά βελτιώνονταν

• Πυρετός με εξάνθημα

Για ενήλικες:

• Ταχύπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή

• Αίσθημα βάρους στο στήθος

• Ζάλη και έντονο αίσθημα αδυναμίας

• Σύγχυση

• Επιμένοντες έμετοι

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Τα ειδικά αντιιικά φάρμακα οσελταμιβίρη και ζαναμιβίρη θεωρείται – από τα πρώτα στοιχεία- ότι είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη και θεραπεία της H1N1 γρίπης. Μπορούν να μειώσουν την ένταση και τη διάρκεια των συμπτωμάτων της γρίπης καθώς και να προστατέψουν από επιπλοκές. Σε περιπτώσεις επιδημίας ή ακόμη περισσότερο διαφαινόμενης πανδημίας, όπως πιθανώς να συμβαίνει τώρα, τα φάρμακα αυτά, λόγω του ότι τα αποθέματά τους δεν είναι απεριόριστα, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα για άτομα με σοβαρή νόσο ή με υψηλό κίνδυνο για επιπλοκές από τη γρίπη.

Τονίζεται και πάλι η ανάγκη για άμεση επικοινωνία με τον οικογενειακό γιατρό, ο οποίος θα κρίνει αν είναι απαραίτητη η χρήση αυτών των φαρμάκων για τον εκάστοτε ασθενή.

Πηγή: Centers for Disease Control & Prevention (www.cdc.gov).




4. AIDS

Το AIDS, προφέρεται Έιτζ, (ακρωνύμιο του Αγγλ. Acquired Immune Deficiency Syndrome, Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας), είναι μια ανίατη λοιμώδης νόσος που οφείλεται στον ιό HIV, (Ανθρώπινης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας, Αγγλ. Human Immunodeficiency Virus), ο οποίος προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, το σύστημα δηλαδή που είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού ενάντια σε λοιμώξεις, νεοπλασίες και άλλες ασθένειες. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί φάρμακο ούτε εμβόλιο για το AIDS. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα επιτυγχάνουν καθυστέρηση στην εξέλιξη της ασθένειας, αλλά όχι πλήρη θεραπεία, δηλαδή εξάλειψη του ιού. Οι συνηθέστεροι τρόποι μετάδοσης του ιού είναι μέσω της σεξουαλικής επαφής χωρίς χρήση προφυλακτικού και μέσω χρήσης κοινών συρίγγων (όπως π.χ. κατά την ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών ουσιών).

Λόγω της παγκόσμιας εξάπλωσης της νόσου, αυτή χαρακτηρίζεται ως πανδημία. Ο αριθμός των θυμάτων από AIDS εκτιμάται από 1,9-2,4 εκ. για το 2007 παγκοσμίως. Στην Ελλάδα το AIDS άρχισε να γίνεται γνωστό περί τα τέλη του 1984 με μιά εγκύκλιο του Υπουργείου Υγείας πρός το ιατρικό προσωπικό των Νοσοκομείων. Σταδιακά άρχισαν να μεταδίδονται περισσότερες πληροφορίες και το πρώτο ιατρικό βιβλίο γιά το AIDS κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Ωκεανίδα” στά μέσα του 1985.

Γενική περιγραφή

Ο ιός HIV προσκολλάται στο δέκτη CD4 που βρίσκεται στα Τ-λεμφοκύτταρα καθώς και στα μακροφάγα. Το RNA του ιού αυτού μπαίνει στο κύτταρο του ξενιστή όπου και αντιγράφεται με τη βοήθεια της αντίστροφης μεταγραφάσης σε DNA. Αυτό πλέον το DNA του ιού ενσωματώνεται με το DNA των χρωμοσωμάτων του ξενιστή. Από κει και πέρα μπορεί πλέον ο ιός να ελέγξει τη παραγωγή νέων σωματίων HIV που εξέρχονται από το αρχικά προσβαλλόμενο κύτταρο του ξενιστή. Εναλλακτικά το ενσωματωμένο DNA μπορεί ακόμα να μείνει αδρανές και να μην εντοπιστεί από το ανοσοποιητικό σύστημα. Ο HIV αποφεύγει σταθερά την ανοσοαπόκριση παραμένοντας στα κενοτόπια μέσα στα μακροφάγα. Σημειώνεται επίσης ότι ο HIV μπορεί να δεχθεί υψηλά ποσοστά αντιγονικής ποικιλότητας επειδή σφάλματα κατά την αντιγραφή του RNA του ιού σε DNA προκαλούν μεγάλες αλλαγές στη φύση των περιβαλλουσών πρωτεϊνών του ιού. Γεγονός πάντως είναι ότι δεν προσβάλλονται από AIDS όλοι οι φορείς του HIV, που όμως όλοι μπορούν να τον μεταδώσουν. Ο μέσος χρόνος από της προσβολής από τον ιό και της εμφάνισης του Έιτζ είναι περίπου 10 χρόνια.

Τελικά το προσβληθέν άτομο υποκύπτει σε διάφορες λοιμώξεις, επειδή ακριβώς η αποτυχία του ανοσοποιητικού συστήματος είναι αποτέλεσμα της σταδιακής μείωσης του αριθμού των CD4 Τ-λεμφοκυττάρων. Μέχρι σήμερα δεν έχει ανακαλυφθεί εμβόλιο επειδή ο ιός αυτός παρουσιάζει μεγάλη ικανότητα αποφυγής του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι έρευνες δημιουργίας ενός τέτοιου εμβολίου συνεχίζονται από πλήθος επιστημονικών εργαστηρίων.

Μέχρι τελευταία [2005] έχει χρησιμοποιηθεί η αζινοθυμιδίνη (ΑΖΤ) που τουλάχιστον εμποδίζει την αντιγραφή του ιού, πλην όμως παρουσιάζει πολλές παρενέργειες. Παράλληλα έχει χρησιμοποιηθεί και η ακτινοθεραπεία που επίσης δημιουργεί πολλές παρενέργειες.

Επιδημιολογία

Ο πρώτος βεβαιωμένος θάνατος από AIDS σημειώθηκε στα 1959 στην Αφρική (διαγνώστηκε αναδρομικά με εξέταση ιστών του θύματος), ενώ υπάρχει και ένας δεύτερος που υποστηρίζεται ότι προκλήθηκε από τη νόσο την ίδια χρονιά στην Αγγλία. Ακολούθησαν σποραδικοί θάνατοι στην Αφρική και τη Νορβηγία, όμως η μικρή συχνότητα δεν προκάλεσε ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη. Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ο ιός πέρασε στην Αϊτή κι από εκεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η πρώτη επίσημη ανακοίνωση για τη νόσο εκδόθηκε το 1981 από τις υπηρεσίες υγείας των ΗΠΑ και αφορούσε πέντε περιστατικά ομοφυλόφιλων ανδρών στο Λος Άντζελες. Λόγω του αρχικού περιορισμού της λοίμωξης στην πληθυσμιακή αυτή ομάδα, το AIDS χαρακτηρίστηκε ως περίεργη «νόσος των ομοφυλόφιλων», «καρκίνος των ομοφυλόφιλων» ή «πανούκλα των ομοφυλόφιλων», επειδή οι πρώτοι διαγνωσμένοι ασθενείς ανήκαν σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα. Αργότερα όμως επηρέασε και άλλες από τις λεγόμενες ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως οι ναρκομανείς ή οι αιμορροφιλικοί, μολύνοντας τελικά και άτομα που δεν ανήκαν σε αυτές τις ομάδες. Σήμερα η ετεροσεξουαλική επαφή είναι ο κύριος τρόπος μετάδοσης.

Μέχρι σήμερα έχουν πεθάνει λόγω του AIDS περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ περίπου 40 επιπλέον εκατομμύρια νοσούν. Στα πρώτα χρόνια εξάπλωσης του ιού αίσθηση προκάλεσαν οι θάνατοι του Φρέντι Μέρκιουρι, του Άντονι Πέρκινς, του Ροκ Χάντσον και άλλων διάσημων.

Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωριστεί δυο είδη του ιού HIV, ο HIV-1 και ο HIV-2. Ο HIV-1 είναι αυτός που ευθύνεται για τη μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων παγκόσμια (περίπου 90%), και επίσης είναι αυτός με τις περισσότερες μεταλλάξεις και υποτύπους. Ο HIV-2, που αναγνωρίστηκε το 1986 και θεωρείται προγενέστερος τύπος από τον HIV-1, εντοπίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη Δυτική Αφρική, με λίγα περιστατικά σε χώρες που έχουν συχνή επικοινωνία με την περιοχή αυτή (όπως π.χ. η Γαλλία). Ο HIV-2 τείνει να μεταδίδεται σχετικά δυσκολότερα σε σχέση με το άλλο είδος, ενώ η εξέλιξη της νόσου στους φορείς HIV-2 είναι πιο αργή.

Στην Ελλάδα στα τέλη Οκτωβρίου του 2007 ο συνολικός αριθμός οροθετικών HIV ατόμων ήταν 8.584 από τους οποίους είχαν νοσήσει με AIDS οι 2.829, ενώ κατέληξαν στο θάνατο οι 1.552. Ο αριθμός των κρουσμάτων που δηλώνονται κάθε χρόνο κορυφώθηκε το 1996, για να ακολουθήσει πτωτική πορεία στη συνέχεια μέχρι και το 2002, οπότε και παρουσιάστηκε μικρή σταθεροποίηση με ελαφρά αυξητικές τάσεις. Έρευνες που έγιναν κατά την τριετία 2005 ως 2007 έδειξαν ρυθμό αύξησης των περιστατικών μόλυνσης από AIDS περίπου 23%. Σύμφωνα με έρευνες, η εισαγωγή του υποτύπου Α του ιού του AIDS —του περισσότερο και ταχύτερα διαδεδομένου στην ελλαδική επικράτεια— έφτασε στη χώρα από την Αφρική το 1978 και σήμερα όχι μόνο έχει μεταδοθεί σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες αλλά διέσχισε και τα ελληνικά σύνορα προς την Αλβανία.

Τρόποι μετάδοσης

Με σεξουαλική επαφή με κάποιο οροθετικό άτομο χωρίς χρήση προφυλακτικού. Ο ιός βρίσκεται στο αίμα, τα σπερματικά, προσπερματικά και κολπικά υγρά και μπορεί να εισέλθει στο σώμα μέσω μικροσκοπικών ή μεγαλύτερων πληγών που προϋπάρχουν στα γεννητικά όργανα ή δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής. Η ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων ευνοεί τη μετάδοση του ιού. Η μετάδοση του ιού γίνεται ευκολότερα με το πρωκτικό σεξ, λόγω του ότι γενικά μπορεί να οδηγήσει ευκολότερα σε τραυματισμό ιστών και αιμορραγία.

Με τη χρήση κοινών συρίγγων, κατά την ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών ουσιών.

Από την μητέρα στο παιδί, ιδιαίτερα κατά τη στιγμή της γέννησης (κάθετη μετάδοση) αλλά και κατά τη θηλασμό καθώς ο ιός εντοπίζεται και στο μητρικό γάλα.

Ο κίνδυνος μέσω μετάγγισης αίματος έχει ελαχιστοποιηθεί για τις αναπτυγμένες χώρες καθώς εφαρμόζονται έλεγχοι για την ύπαρξη του ιού HIV στα δείγματα των αιμοδοτών που μπορούν να ανιχνεύσουν τον ιό εκτός από το «παράθυρο» των πρώτων 11 ημερών της μόλυνσης· έτσι, κατά την τελευταία δεκαετία υπήρξε επιπλέον μείωση της μετάδοσης του ιού HIV και στις χώρες που εφαρμόζουν τη μέθοδο ΝΑΤ, συμπληρωματικά με την ορολογική μέθοδο, ο κίνδυνος μόλυνσης χαρακτηρίζεται εξαιρετικά μικρός. Στην Ελλάδα οι καταγεγραμμένες μολύνσεις από μεταγγίσεις φτάνουν 5-6% του συνόλου των μολύνσεων και λοιμώξεων (320 μολύνθηκαν με τον ιό από τους οποίους 184 νόσησαν) από το 1981 οπότε άρχισε η καταγραφή στοιχείων, περιπτώσεις που στην πλειοψηφία τους αφορούν πολυμεταγγιζόμενα άτομα. Με την εντατικοποίηση των ελέγχων του αίματος και την εφαρμογή (σε ποσοστό 70% των δειγμάτων το Νοέμβριο του 2007 της μεθόδου ΝΑΤ) οι περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια μειώθηκαν και αποτελούν 0,5-1% του συνόλου των δηλωθέντων μολύνσεων (1-3 περιστατικά το χρόνο, που κατά κύριο λόγο αφορούν μεταγγίσεις που έγιναν στο εξωτερικό). Η κατάσταση δεν είναι τόσο καλή στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου οι υπηρεσίες υγείας είναι λιγότερο οργανωμένες και οι φορείς του ιού πολύ περισσότεροι. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας μέχρι το 2005, σε παγκόσμιο επίπεδο οι μεταγγίσεις ευθύνονται για το 5-10% των μολύνσεων.

Το AIDS δεν μεταδίδεται:

Από την καθημερινή, κοινωνική επαφή, τη χειραψία, το αγκάλιασμα, το απλό φιλί, τη συνάθροιση ατόμων

Από την τουαλέτα

Από τον ιδρώτα ή το σάλιο

Από ρούχα, σκεπάσματα, πιάτα, ποτήρια και μαχαιροπίρουνα, τηλέφωνα

Από πισίνες ή τη θάλασσα

Από κουνούπια ή άλλα έντομα

5. Τι είναι η γρίπη των πτηνών και πώς θα προστατευτείτε

Τι είναι η γρίπη των πτηνών;

Η Γρίπη των πτηνών είναι μια ζωονόσος που προκαλείται από ιούς, οι οποίοι φυσιολογικά προσβάλουν μόνο πτηνά και λιγότερο συχνά τους χοίρους. Αν και όλα τα πτηνά μπορούν να προσβληθούν, ιδιαίτερα ευάλωτα είναι τα κατοικίδια πουλερικά (πάπιες, κότες, χήνες, γαλοπούλες). Η νόσος στα πτηνά έχει δύο μορφές. Η πρώτη έχει χαμηλή παθογένεια και παρουσιάζει ήπια συμπτώματα, όπως αλλοίωση του φτερώματος και μείωση της παραγωγής και της ποιότητας των αβγών. Η δεύτερη μορφή που είναι και πιο σημαντική έχει ψηλή παθογένεια και η θνητότητά πλησιάζει το 100%. Τα πτηνά μπορεί να πεθάνουν την ίδια ημέρα που εμφανίζουν τα συμπτώματα. Οι ιοί της γρίπης του ανθρώπου, είναι εκείνοι οι υπότυποι που προσβάλουν ευρέως του ανθρώπους.

Μεταδίδεται η γρίπη των πτηνών στον άνθρωπο;

Συνήθως οι ιοί της γρίπης των πτηνών δεν προσβάλλουν τον άνθρωπο, αλλά από το 1997 έχουν καταγραφεί αρκετές περιπτώσεις που ο ιός έχει προσβάλει τον άνθρωπο. Στις περιπτώσεις αυτές είχε επιβεβαιωθεί ότι τα περιστατικά είχαν έλθει σε στενή επαφή με μολυσμένα πτηνά ή τα απορρίμματά τους. Από το ∆εκέμβριο του 2003 μέχρι τον Οκτώβρη του 2005 έχουν δηλωθεί 112 περιστατικά γρίπης των πουλερικών σε άνθρωπο.

Η παρουσία του ιού Η5Ν1 των πουλερικών στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας από το 2003, αποτελεί ένα συνεχή κίνδυνο για έναρξη πανδημίας Γρίπης, κατόπιν μετάλλαξης του ιού και δημιουργίας ενός καινούργιου ιού για τον οποίο δεν υπάρχει καθόλου ανοσία στον πληθυσμό.

Πως μεταδίδεται η γρίπη των πτηνών;

Τα μολυσμένα πτηνά αποβάλουν τον ιό στο σάλιο, στις ρινικές εκκρίσεις και στα περιττώματα. Η μετάδοση γίνεται με άμεση επαφή των πτηνών με τις μολυσμένες εκκρίσεις ή επιφάνειες που έχουν μολυνθεί από εκκρίσεις. Ο άνθρωπος μολύνεται και αυτός με άμεση επαφή με μολυσμένα πτηνά ή με μολυσμένες επιφάνειες.

Τι κίνδυνος υπάρχει από τους ιούς της γρίπη των πτηνών;

Γενικά ο άνθρωπος δεν κινδυνεύει από τους ιούς της γρίπης των πτηνών. Σε περιπτώσεις όμως επιδημίας σε κατοικίδια πουλερικά (κότες, πάπιες, γαλοπούλες), υπάρχει πιθανότητα τα άτομα που έρχονται σε επαφή με τα άρρωστα πουλερικά ή με επιφάνειες που έχουν μολυνθεί από εκκρίσεις που περιέχουν τον ιό να προσβληθούν.

Παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη επιδημία στην Ασία με τον ιό της γρίπης των πτηνών τύπου Α (Η5Ν1), όπου είχαμε ακόμα και θανάτους ανθρώπων. Σε τέτοιες περιπτώσεις λοιπόν πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με μολυσμένα πτηνά ή επιφάνειες, καθώς επίσης να επιδεικνύεται προσοχή κατά τη σφαγή ή το μαγείρεμα πουλερικών.

Ποιος είναι ο κίνδυνος για τον άνθρωπο;

Υπεύθυνος για το ξέσπασμα αυτό είναι ο ιός της γρίπης τύπου Α (Η5Ν1). Φυσιολογικά ο ιός αυτός δεν προσβάλει τον άνθρωπο. Το 1997 όμως σημειώθηκε η πρώτη περίπτωση ανθρώπινης προσβολής στο Χονγκ Κονγκ. Από τότε έχουν καταγραφεί και άλλες περιπτώσεις ανθρώπινης προσβολής κατά τη διάρκεια επιδημιών του ιού ανάμεσα στα πουλερικά. Η θνητότητα αυτών των περιπτώσεων αγγίζει το 50%.

Όσο αφορά την άμεση μετάδοση του ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο, πιστεύεται ότι είναι σπάνια. Επειδή όμως όλοι οι ιοί της οικογένειας της γρίπης έχουν την ιδιότητα να αλλάζουν μέσω ανταλλαγής γονιδίων, οι επιστήμονες ανησυχούν ότι κάποια στιγμή ο ιός Η5Ν1 θα αποκτήσει την ικανότητα να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο οδηγώντας σε πανδημία γρίπης. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν κάποιος έχει προσβληθεί συγχρόνως από γρίπη των πτηνών και από την γρίπη των ανθρώπων.

Πώς αντιμετωπίζεται η γρίπη από τον ιό H5N1;

∆υστυχώς ο ιός H5N1 εμφανίζει αντίσταση στους γνωστούς αντιϊικούς παράγοντες αμανταδίνη και ριμανταδίνη και διεξάγονται έρευνες όσο αφορά τους παράγοντες oseltamavir και zanamavir

Υπάρχει εμβόλιο;

Προς το παρόν δεν υπάρχει εμβόλιο για τον ιό Η5Ν1.

Ποια είναι τα μέτρα ελέγχου της νόσου;

Το πιο σημαντικό μέτρο είναι η άμεση θανάτωση των προσβεβλημένων πτηνών καθώς και όσων έχουν εκτεθεί στον ιό και η κατάλληλη απομάκρυνση των πτωμάτων. Επίσης χρειάζεται όσα πτηνοτροφεία βρέθηκαν να έχουν μολυσμένα πουλερικά να εισέλθουν σε κατάσταση καραντίνας και να απολυμανθούν.

Προστασία του κοινού από πιθανά μολυσμένα πουλερικά

Θα πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά οι κανόνες υγιεινής κατά τη διάρκεια και μετά την έκθεση με ωμά πουλερικά ή αυγά. Γι ́ αυτό θα πρέπει να ακολουθούνται οι ακόλουθοι κανόνες:

• Όλα τα πουλερικά αλλά και τα αυγά θα πρέπει να ψήνονται καλά.

• Μην φυλάττετε ωμό κρέας πουλερικών με ψημένο κρέας ή άλλα τρόφιμα που είναι έτοιμα για κατανάλωση

• Να πλένετε πάντα καλά τα χέρια σας με σαπούνι και νερό για τουλάχιστο 15-20

δευτερόλεπτα, μετά από κάθε επαφή με ωμά πουλερικά. • Να πλένετε προσεκτικά με σαπούνι και νερό όλες τις επιφάνειες στην κουζίνα που έχουν

έρθει σε επαφή με τα ωμά πουλερικά και αυγά.

Πώς μεταδίδεται η νόσος στο εσωτερικό μιας χώρας;

Τα μολυσμένα πτηνά αποβάλουν από τις εκκρίσεις μεγάλες ποσότητες του ιού, μολύνοντας έτσι στη σκόνη, το χώμα, τα κλουβιά, τον εξοπλισμό, την τροφή, το ρουχισμό και ιδιαίτερα τα υποδήματα όσων εργάζονται σε πτηνοτροφία, κάνοντας έτσι την μετάδοση του ιού εύκολη υπόθεση. Ο ιός επίσης μπορεί να μεταδοθεί από τα σώματα και τα πόδια άλλων ζώων, όπως τα τρωκτικά καθώς επίσης και από τις μύγες. Εύκολη είναι η μετάδοση του ιού από άγρια πουλιά μέσω των περιττωμάτων τους που πέφτουν σε ανοιχτές πτηνοτροφικές μονάδες.

Πώς μεταδίδεται η νόσος από χώρα σε χώρα;

Βασικός παράγων εξάπλωσης της νόσου είναι το εμπόριο ζωντανών πουλερικών καθώς και οι μετακινήσεις των αποδημητικών πτηνών. Οι αγριόπαπιες είναι οι φυσικοί ξενιστές των ιών της γρίπης των πτηνών και διανύουν μεγάλες αποστάσεις μεταδίδοντας τη νόσο. Οι ίδιες είναι ανθεκτικές και εμφανίζουν ήπια συμπτώματα.

http://agiotokos-kappadokia.gr/2011/11/02/3-%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82/